پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در دنياي معاصر كه انسان با چالش‌هاي متعدد فكري و معنوي روبه‌روست، بازگشت به قرآن كريم به‌عنوان منبع اصيل هدايت، ضرورتي بنيادين دارد. قرآن، محور نظام عبادي اسلام و سرچشمه ارتباط انسان با خداست و قرائت آن، افزون بر جنبه عبادي، نقش تربيتي و معرفتي دارد. در اين ميان، آيه بيستم سوره مزمل از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است؛ زيرا تنها آيه‌اي است كه به‌صورت مستقيم به امر الهي در قرائت قرآن و تنظيم آن متناسب با توان فردي و اجتماعي انسان‌ها مي‌پردازد. اين آيه با عبارت «فَاقْرَؤُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ» جلوه‌اي از رحمت و تسهيل در شريعت را بيان مي‌كند. پژوهش حاضر با هدف تحليل جامع امر خداوند به قرائت قرآن در آيه ۲۰ سوره مزمل، از سه منظر ادبي، تفسيري و فقهي انجام شده است. در بخش ادبي، ساختار زباني و بلاغي آيه از منظر صرف و نحو بررسي و نقش زباني فعل امر «فاقرؤوا» در القاي مفهوم استمرار و تسهيل تحليل گرديده است. در بخش تفسيري، با رويكرد مقايسه‌اي، ديدگاه مفسران شيعه و اهل سنت و روايات تفسيري مرتبط مورد واكاوي قرار گرفته و تفاوت‌هاي برداشت آن‌ها در تبيين معناي «ما تيسّر» و فلسفه قرائت شبانه تحليل شده است. در بخش فقهي نيز، ديدگاه فقها درباره وجوب يا استحباب قرائت قرآن، شرايط و احكام آن در نماز و ارتباطش با اصل تسهيل در عبادت بررسي گرديده است. اين پژوهش به روش توصيفي ـ تحليلي و بر پايه منابع كتابخانه‌اي انجام گرفته است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه آيه بيستم سوره مزمل افزون بر دعوت به قرائت قرآن، بر تعادل ميان عبادت و مسئوليت اجتماعي تأكيد دارد و با تأكيد بر «ما تيسّر»، اصل آسان‌گيري در تكاليف را تبيين مي‌كند. در نتيجه، قرائت قرآن نه‌تنها فعلي عبادي، بلكه فرآيندي تربيتي و هدايت‌گر در سلوك مؤمنانه است كه مي‌تواند در تنظيم برنامه‌هاي آموزشي و تربيتي اسلامي كاربرد يابد. كليدواژه‌ها: قرائت قرآن، آيه ۲۰ سوره مزمل، تحليل ادبي، تفسير روايي، تحليل فقهي، تسهيل در عبادت.