پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده ارتجاع فكري، يك مفهوم نسبي و همزاد با اديان و عقايد بشري است. تاريخ اسلام و جامعة اسلامي نيز از بدو تشكيل حكومت اسلامي در مدينه از اين جريان انحرافي به دور نبوده و در دوره‌هاي مختلف تاريخ اسلام شاهد فرازوفرود اين جريان است، به‌ويژه در دوره معاصر ايران جريان تحجر به‌سوي ريشه‌دارتر و تنومندترشان حركت پيش رفته است. در طول تاريخ عواملي ايجادكننده ارتجاع فكري بودند كه آثار دنيوي و اخروي فراواني براي گروندگان آن برجاي گذاشته است. هدف از نگارش اين تحقيق راه‌هاي نجات از انحطاط انسان‌ها و جوامع انساني كه در انديشه ارتجاع فكري غرق‌شده‌اند. اين تحقيق بنيادي بوده كه با روش توصيفي _ تحليل به جمع‌آوري مطالب از منابع مكتوب كتابخانه‌اي و نرم‌افزاري پرداخته‌شده است. با توجه به تعريفي كه از آيات و روايات و كلام امامين انقلاب از ارتجاع فكري به‌دست‌آمده و درگيري طيف وسيعي از مكاتب و انديشه‌هاي ملحد كه در رأس آن‌ها مكاتب مادي و غير وحياني غربي است، جهت شناخت مكتبي كه امروزه آثار زيان‌بار اخلاقي و اقتصادي و سياسي آن بر همه نمايان شده، ضروري و لازم است به اين امر پرداخته شود. آنچه در اين تحقيق از قرآن و روايت و كلام امامين انقلاب به‌دست‌آمده است اين‌كه معناي غالب ارتجاع بازگشت به عقب و تغيير نگرش دادن از اسلام ناب به اسلام سازش‌كار و آمريكايي است كه عوامل فردي همچون هواپرستي، حق ناپذيري، استكبار و ... و عوامل اجتماعي سكوت عالمان و عدم عبرت‌پذيري و عدم خردورزي است كه آثار دنيوي مبارزه با عقلانيت، نگاه ابزاري به دين، غفلت و گمراهي را در پي دارد و اثر اخروي آن اعراض از دين، انكار و افتراء به نبوت و درنتيجه خلود در جهنم است. راهكارهاي معرفتي براي دفع و رفع ارتجاع فكري تقويت ايمان، بصيرت افزايي، غفلت زدايي، اطاعت از رهبري و... و راهكارهاي رفتاري و عملي آن امربه‌معروف، تولي و تبري، استكبارستيزي و صبر و استقامت است. كليدواژه‌ها: ارتجاع فكري، تحجر، اسلام انقلابي، اسلام سازش‌كار، استكبارستيزي، تحول.