پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

حريم خصوصي از موضوعات مهم و بنيادين در فقه اماميه است كه پيوندي جدي با كرامت انساني، آزادي فردي و امنيت اجتماعي دارد. در عصر حاضر، ضرورت بازخواني اين مفهوم از منظر فقه شيعه براي پاسخ به نيازهاي حقوقي و اجتماعي بيش از گذشته احساس مي‌شود. بررسي منابع فقهي نشان مي‌دهد كه حريم خصوصي در انديشه فقهاي اماميه به عرصه‌هاي گوناگوني تسري دارد: حريم مكاني (منزل و اماكن اختصاصي)، حريم فردي و خانوادگي (روابط زناشويي، اسرار دروني)و حريم اجتماعي و حيثيتي(آبرو، شخصيت و اطلاعات محرمانه). ادله اصلي مشهور فقها براي اثبات حرمت تعرض به اين عرصه‌ها شامل آيات قرآن همچون «وَلاتَجَسَّسوا» و «لاتَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ»، روايات معصومان(ع) درباره حرمت هتك حرمت مؤمن، و قواعد فقهي چون «قاعده سلطنت»، «لاضرر» و «حرمت ايذاء مؤمن» است. فقه شيعه در ترسيم حريم شخصي، نگرشي جامع و چندلايه دارد كه فراتر از ابعاد مادي بوده و جنبه‌هاي معنوي و غيرملموس شخصيت انسان را نيز در بر مي‌گيرد. همچنين، ظرفيت بالاي قواعد فقهي يادشده امكان تعميم و تطبيق اين مباني برمسائل نوپديد مانند فضاي مجازي و حقوق شهروندي را فراهم مي‌سازد. بدين ترتيب، فقه اماميه مي‌تواند پشتوانه‌اي نظري و عملي براي نظام‌هاي حقوقي معاصر در زمينه صيانت از حريم خصوصي اشخاص باشد. گرچه اصطلاح «حريم خصوصي» به‌طور مستقيم در آيات و روايات ذكر نشده است، اما احاديث فراواني از پيامبر اكرم صلي‌الله‌عليه‌وآله و امامان معصوم عليهم‌السلام نقل گرديده كه با تحليل و تفسير آن‌ها مي‌توان ديدگاه اسلام را درباره‌ي حريم شخصي به دست آورد. پژوهش حاضر سعي كرده است تا حدود و ثغور حريم شخصي را از ديدگاه مشهور فقهاي اماميه بررسي كند. اين تحقيق مشتمل بر يك مقدمه وسه فصل است كه تلاش كرده محدوده حريم خصوصي اشخاص را از ديدگاه مشهور فقهاء به همراه دلايل و مستندات فقهي آن بدست آورد.