پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده دورۀ سوم خلافت عباسي، كه قرن چهارم تا پنجم (320-447 ه) را در برمي‌گيرد، دستخوش تحولات بسياري در ساختار سياسي، اجتماعي و فرهنگي‌ گرديد. در اين دوره، استقرار آل‌بويه در بغداد، به‌عنوان اولين حكومت شيعي، و حمايت ايشان از مذهب تشيع و نيز رواداريِ مذهبي آنان موجب نشر عقايد شيعي در جامعۀ آن روزگار گرديد. اعتقادات شيعيِ برآمده از انديشۀ اهل‌بيت، در تلفيق با تفكر ايراني، ديدگاهي متفاوتي از نقش زن ارائه نمود؛ در نتيجه، زنان نقش فعالي در عرصه‌هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي پيدا كردند. اين پژوهش به بررسي و تحليل نقش‌هاي مختلف زنان در اين دوره مي‌پردازد و تلاش مي‌كند تا با رجوع به منابع تاريخي و به‌كارگيري روش توصيفي‌ـ‌تحليلي، تصويري جامع و نسبتاً دقيق از جايگاه و تأثيرات زنان در دورۀ سوم خلافت عباسي ارائه دهد. طبق يافته‌هاي پژوهش حاضر، در اين دوره، زنان از تصميم‌گيرندگان اصلي در سياست بودند و در مقام مشاور نزديك يا نائب حكومت، ايفاي نقش مي‌كردند؛ وجود آزاديِ اظهار عقيده باعث حضور فعال زنان شيعي در عرصۀ اجتماعي شده بود و به‌عنوان مبلّغ و احياگر شعائر و آداب‌ورسوم مذهبي فعاليت مي‌كردند؛ و در زمينۀ علمي و فرهنگي نيز، به‌عنوان عالم، راوي حديث، شاعر، عارف، زاهد و صوفي، پابه‌پاي مردان، نقش‌آفريني مي‌كردند.