پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده به رغم آن كه «انسان شناسي» (آنتروپولوژي)، در عصر حاضر، مورد توجه دانشمندان علوم انساني قرار گرفته، اما آيين اسلام، از پانزده سده پيش، به اين مسأله در ابعاد گوناگون از قبيل ماهيت و منشأ، تحول، هدف از آفرينش، عهد و مسؤوليت، و ويژگي‌هاي انسان اهتمام خاصي مبذول داشته است. «انسان شناسي» براساس نوع روش و ابزار بررسي، به طبيعي(تجربي)، ديني(وحياني)، مردم نگاري(فرهنگي)، فلسفي، و عرفاني تقسيم شده است. محقق در اثر پيش رو، با دو رويكرد انسان شناسي طبيعي و ديني، در بستر صحيفه سجاديه جامعه؛ به عنوان اُخت القرآن، كه دربردارنده 270 دعا از امام سجادعليه السلام است، به بررسي پرداخته، و ويژگي‌هاي انسان را از نگاه انسان شناسي طبيعي در سه گروه ويژگي‌هاي جسمي مثل گرسنگي، تشنگي، برهنگي، سُقم، و ويژگي‌هاي اخلاقي مانند هَلوع، قَتور، عجول، و فاقد ظرفيت، و ويژگي هاي معرفتي، چون جهل، غفلت، شبهه، شك، و ضعف در ادراك، با محوريت خود انسان، و انسان شناسي ديني در دو دسته ويژگي‌هاي مثبت مثل محبوبيت الهي، هدايت پذيري، خوف از خدا، افتقار إلي الله، عبادت حضرت حق، محتاج عفو و گذشت الهي، و انس با پروردگار، و ويژگي‌هاي منفي مانند تبعيت از شيطان، طغيان گري در برابر خالق هستي، و كفران نعمت‌هاي خداوندي، در ارتباط با خداوند متعال، به همراه مباني وحياني آن اعم از آيات و روايات استخراج نمود. ويژگي‌هاي انسان در هر يك از دسته‌بندي‌هاي دو گانه مذكور، چنان چه تحت تاثير و اشراف فطرت و عقل و آموزه‌هاي ديني قرار گيرد، نجات بخش خواهد بود. در ميان رويكردهاي مختلف انسان شناسي، انسان شناسي ديني، بهترين معرفي كننده حقيقت و ماهيت انسان است؛ زيرا خالق انسان، بهتر از هر شخص ديگري مي‌تواند مخلوقش را تعريف كند. چنين انسان شناسي براي توسعه علوم انساني اسلامي و تكامل و تمدن بشري بسيار حائز اهميت است. واژگان كليدي: انسان، انسان شناسي(آنتروپولوژي)، انسان شناسي طبيعي، انسان شناسي ديني، مباني وحياني، صحيفه سجاديه جامعه.