پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

انقلاب مشروطه يكي از رويدادهاي چالش برانگيز سياسي ـ فرهنگي در تاريخ معاصرايران به شمار مي آيد. در اين انقلاب، گروه هاي مختلف اجتماعي، از جمله علماي شيعه مشاركت داشتند. اگر چه جهت گيري سياسي علما در قبال انقلاب مشروطه و تحولات سياسي بعد از آن متفاوت بوده است، اما به لحاظ مباني نظري اشتراكات بسيار داشته اند. به بيان ديگر، علماي شيعه، با وجود آن كه از لحاظ عملي و مواضع سياسي داراي جهت گيريهاي متفاوتي در برابر تحولات سياسي عصر مشروطه بوده اند، اما به لحاظ نظري، تفاوت اساسي با هم نداشته اند. اين پژوهش با استفاده از منابع كتابخانه اي و به روش توصيفي و تحليل تاريخي به مقايسه نقش آخوند خراساني و شيخ فضل الله نوري در تداوم نهضت مشروطه ؛ با تاكيد بر گفتمان مشروطه خواهي غربي پرداخته است. بر اساس يافته هاي تحقيق، از آن جا كه بنيان اصلي انديشه مشروطه مبني بر دموكراسي و سكولاريسم است، بر خلاف خوش باوري سياسي روشنفكران ديني و غير ديني، هيچ يك از علماي شيعه، هواخواه نظام مشروطه سكولار ـ دموكرات نبوده اند، اما وجوه تشابه و تمايز انديشه ي سياسي آخوند خراساني و شيخ فضل االله نوري در قبال انقلاب مشروطه نشانگر آن است كه آخوند خراساني، گرچه مشروطه را با رويكرد ضد استبدادي، تحديد قدرت سلطنت و حفظ بيضه‌ي اسلام در تعارض با شريعت نمي ديد، اما همانند شيخ فضل االله نيز موافق با تحقق مشروطه ي سكولار نبوده است.