پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مسأله «نياز بشر به دين» يكي از مسائل بسيار مهم در فلسفه دين است كه در پي پاسخگويي به اين پرسش است كه بشر در چه زمينه‌هايي به دين نيازمند است و آيا با وجود پيشرفت‌هاي عقلي و علمي، نياز به دين همچنان پابرجا است؟ سال‌هاست انديشمندان، نظريات گوناگوني در اين باره ارائه داده‌اند، اما آنچه در اين بين مغفول مانده يا كمتر به آن پرداخته شده است، نگاهي دقيق به متون ديني است كه سرشار از عقلانيت و حكمت است. يكي از مهم‌ترين اين متون، نهج البلاغه، دريايي است از علوم و معارف گوناگون كه پاسخ بسياري از مسائل، از جمله مسأله مورد نظر را مي‌توان در آن يافت. پاسخ اين سؤال مي‌تواند باعث توجّه مجدّد متديّنان به دين باشد؛ كساني كه در اثر گسترش نظريه‌پردازي‌ها و رويكردهاي متفاوت در اين مسأله و ايجاد شبهات، بسياري از اعتقادات و اعمال ديني خود را رها كرده، به عقل‌گرايي و انسان‌گرايي افراطي روي آورده‌اند. به همين خاطر، در اين نوشتار با رويكرد درون‌ديني و روش توصيفي ـ تحليلي، در پي پاسخ به اين سؤال كه نياز بشر به دين در نهج البلاغه در چه ابعادي است، به بررسي و تحليل عقلي عبارات نهج البلاغه پرداخته، نيازهاي گوناگون فردي و اجتماعي بشر به دين از آن استخراج شده‌اند تا معلوم گردد كه عقل بشر به تنهايي نمي‌تواند پاسخگوي تمام نيازهاي او باشد. برخي از دستاوردهاي اين پژوهش در بُعد فردي عبارتند از: نيازهاي اخروي و نيازهاي دنيوي كه شامل نيازهاي فطري، علمي و روان‌شناختي است. نيازهاي اجتماعي بشر به دين در عرصه روابط اجتماعي در نهج البلاغه عبارتند از: نياز به وضع قوانين، تبيين اصول اخلاقي، ايجاد عدالت، امنيت، وحدت، عزّت و اقتدار اجتماعي. علاوه بر اين، دين در عرصه تعليم و تربيت و فرهنگ، سياست و اقتصاد نيز به شكل‌هاي مختلف در زندگي اجتماعي بشر نقش‌آفرين است؛ به گونه‌اي كه نبود دين، مشكلات و فجايع بسياري را در جوامع در پي خواهد داشت.