پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده شغل از امور ضروري و حياتي براي بشر است كه در طول زمان ماهيت آن تغيير كرده و از لحاظ اجتماعي هنجار و ناهنجار بودن آن در نظر گرفته مي‌شود؛ ولي با توجه با اينكه واژه شغل در اسلام يعني در آيات و روايات بيشتر در قالب كلماتي همچون كار و معامله و عمل صالح و غيره به‌كاررفته در مشاغل كاذب ممكن است كه سود جزئي گرفته شود؛ در نگاه كلي ضرر و زيان به فرد و جامعه يا توليد ملي خواهد بود و در نتيجه چون موجب ضرر هست مصداق قاعده لاضرر هست و كسب حاصل از آن كاذب و مصداق اكل مال به باطل هست و اگر چنانچه شغلي وجود داشته باشد كه از طريق قواعد فقهي ممكن نيست كه حكم و مصداق آن را به دست آورد براي به‌دست‌آوردن وظيفه عملي مكلف بايد به اصول علميه رجوع شود ؛ لذا اين پژوهش تلاش نموده است با روش توصيفي - تحليلي و با استناد منابع كتابخانه‌اي معتبر به نظر شريعت به بررسي حكم تكليفي اكتساب و مصرف درآمدهاي حاصله از مشاغل كاذب و احكام وضعي مترتب بر آن بپردازد. نتايج حكايت از آن دارد كه واژه شغل به لحاظ اقتصادي به معناي هرگونه مشغوليت است كه در مقابل آن پاداش و دستمزد گرفته مي‌شود در مشاغل كاذب باتوجه‌به اينكه بسياري از آنها كمكي به افزايش بهره‌وري توليد ندارد و يا حذف آنها تأثير بسزايي در نيازمندي‌هاي توليد، توزيع خدمات و كالا ندارد و بعضي از آنها جزو مكاسب محرمه و باطل است كه از آنها نهي شده پس مي‌توان همه اين مشاغل را جزو مشاغل كاذب بدانيم.مكلف بايد براي مشخص‌كردن وظيفه عملي خود به اصول علميه چهارگانه مراجعه كند.اگر شغلي در آن قواعد فقهي رعايت نشده باشد پس در آن صورت از مصاديق مشاغل كاذب و اكل مال به باطل است.