پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن كريم مكرر به اين حقيقت تصريح دارد كه سراسر عالم هستي، تسبيح¬گوي خداي متعال است. همۀ مفسرين نيز به تسبيح همگاني موجودات اذعان دارند ولكن آنچه كه در بين مفسرين مورد اختلاف است، چگونگي و ماهيت اين تسبيح مي¬باشد.مقايسۀ تسبيح موجودات در تفسير الميزان و مجمع البيان و بررسي دو تفسير بزرگ شيعي؛ علامه طباطبايي(ره) و جناب طبرسي(ره) دربارۀ چگونگي تسبيح موجودات، بحث محوري و كليدي اين رساله است. اعتقاد به سريان تسبيح قولي در سراسر عالم هستي از اصول مسلم و پذيرفته شده در الميزان است، در مقابل مجمع البيان، تسبيح همگاني ذرات هستي را تسبيح حالي و دلالي مي¬داند. در اين رساله سعي بر اين بوده است كه به كاوش واژگاني و مفهومي و بررسي حقيقت معناي تسبيح در دو تفسير مذكور پرداخته شود كه قطعاً براي روشن شدن بيشتر مباحث، از نظرات ساير مفسرين و انديشمندان نيز بهره¬برداري شده است.بنا براينكه الميزان تمام موجودات را داري درك و شعور مي¬داند و آيات قرآن نيز از شعور و تكلم موجودات غيرعاقل سخن گفته¬است، در اينجا علاوه بر كنكاش در آيات تسبيح، برخي ادلۀ نقلي مبني بر ادراك و نطق و تكلم داشتن موجودات غيرعاقل نيز از منظر دو مفسر، بررسي و مقايسه شده است. از آنجا كه بحث سجدۀ موجودات، از سوي برخي مفسرين با مسألۀ تسبيح، يكي دانسته شده است و برخي ديگر، آنها را دو مقولۀ جدا مي¬دانند كه داراي وجوه اشتراكي هستند، در اينجا بحث سجدۀ موجودات و ارتباط آن با تسبيح نيز به طور اجمالي از دو ديدگاه مفسر بررسي شده است.