پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده نظرات استاد ارائه کننده بحث:
جهان در قرون اخیر با پیشرفت های علمی زیادی روبرو شده است؛ پیشرفت هایی که هریک ارمغانی از آسایش و رفاه و لذت  بیشتر برای انان فراهم نموده است. در مواردی نیز به رفع مشکلات و یا پیشگیری از آنها منجر شده است. این پیشرفت ها و به تبع آن کارکردهای آن در عالم طبیعت مورد تأیید دین بوده و مخالفتی از سوی دین متوجه آن نیست. خداوند در آیات متعددی انسان را به تفکر و علم ورزی در عالم طبیعت دعوت می کند از جمله:رعد/3 سرآغاز آفرینش با علم الاسما بوده که شامل اسار آفرینش نیز می باشد و فقط به معارف دینی اختصاص ندارد. حتی می توان گفت یکی از کارکردهای فرعی نبوت تعلیم علوم و فنون توسط انبیا به انسان استدر طول تاریخ نیز اندیشمندان مسلمان زیادی وجود داشته که ابداعات فراوانی انجام داده اند مانند ابن سینا اما ذهن بشر به دلیل گرفتاری به مغالطه سنت گرایی با پیشرفت های جدید مخالفت نموده و ان را با اراده و حکمت الهی در تضاد می دانند. در حالیکه خداوند دنیا و امکانات آن را برای بهره برداری در اختیار انسان قرار گرفته است و در طول تاریخ دانشمندان مسلمان از آیات قرآن برای استفاده از منابع طبیعی موجود الهام گرفته اند. بنابراین آیات قرآن مؤکد جواز این مساله خواهد بود. 

چکیده نظرات استاد منتقد :
پیشرفت های علمی غالبا در علوم تجربی رخ داده و علوم تجربی  مبتنی بر حس و تجربه هستند که هر دو خطاپذیرند و نظریه های ارائه شده بعد از یک بازه زمانی ابطال شده و نظریه جدید جایگزین آن می شود. یافته های علوم تجربی که مبتنی بر استنتاج باشد ظنی بوده و یقینی نیستند و در دین از عمل به ظن نهی شده ( ان الظن لایغنی من الحق شیئا). از طرفی برخی از این دخالت ها سب برهم زدن نظم عالم طبیعت به هم میخوردو با اراده الهی منافات دارد. به طور مثال  ممکن است اراده خداوند به این تعلق گرفته باشد که خشکسالی اتفاق بیفتدو باران نبارد. بارورسازی ابرها و بارش باران از این طریق با اراده الهی منافات دارد. علاوه بر اینکه در برخی مواقع سبب بروز سیل و برهم زدن نظم عالم می شود. آسیب هایی که برخی از این اکتشافات علمی به عالم وارد می سازد بسیار زیاد است مانند مضراتی که از امواج گوشی های موبایل به بدن وارد ی شود یا اثرات زیست محیطی باروری ابرها، بمب های شیمایی و اتمی


نتایج دیدگاه موافق:
تدبیر و اداره عالم هستی به دست خداست و انسان با همه قدرتش نمی تواند در حیطه قدرت الهی ورود پیدا کند بلکه علم و قدرت و اراده او در طول قدرت خداست و شآن استقلالی برای تاثیرگذاری در عالم هستی ندارد(الرحمن/33) و این دخالت ها مثبت بی نظمی در عالم طبیعت نخواهد بود


نتایج دیدگاه مخالف  :
در بینش دینی تمام اجزای هستی مجموعه ای است که در راستای یک هدف کاملا با هم مرتبط بوده و از نظم و هماهنگی برخوردار است. دخالت های بشر در عالم هستی آن را دستخوش تغییر و تحول قرار می دهد و انسجام عالم را برهم می زند.

جمع¬بنـدی داور :

اسلام به طور کلی با پیشرفت های علمی مخالف نیست و منعی در این زمینه وجود ندارد اما در خصوص دخالت های در عالم طبیعت که ناشی از این پیشرفت هاست چند نکته باید مد نظر قرار گیرد:1- خداوند انسان را موجود مختار خلق کرده و اختیار انسان در طول اراده الهی بوده و منافاتی با هم ندارند اما باید توجه داشت اولا اراده انسان مطلق و نامحدود نیست از طرفی اراده خداوند به دو بخش اراده تکوینی و تشریعی تقسیم می شود. مراد تکوینی خدا هرچه باشد محقق خواهد شد اما مراد تشریعی خداوند ممکن است با نافرمانی انسان همراه بوده و محقق نشود.2- احکام و قوانین الهی تابع قوانین تکوینی عالم است و به عبارت دیگر بایدها و نبایدهای عالم تشریع مبتنی بر هست ها و نیست های عالم تکوین است. بر اساس هرچقدرهم انسان در علوم تجربی پیشرفت کند از دامنه قدرت و اختیار و اراده و علم الهی نمی تواند تجاوز کند. در حیطه ای هم که قدرت ورود پیدا می کند، مجوز شرعی برای تمام دخالت ها ندارد به طور مثال اگرچه انسان قدرت ساخت بمب اتم را پیدا کرده اما مجوزی برای آن از سوی دین صادر نشده استاگرچه این مراد تشریعی خداوند با نافرمانی بشر مواجه گردد. سایر پیشرفت های علمی نیز بر همین اساس خواهد بود.