پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مجموعة علوم حديثي را ميتوان در پنج گروه كلي رجال، مصطلحات، فقه الحديث، تاريخ حديث و منبع شناسي جاي داد. علم رجال از ديرباز، يعني از نخستين قرنهاي طلوع اسلام، مورد توجه مسلمين قرار داشته و به تدريج با افزايش نيازي كه بدان احساس مي شد، دامنة آن گسترش يافت. سابقة اين علم به نيمة اول قرن نخست مي رسد. امّا در قرن سوم هجري بر اثر شيوع كتب حديث و رواج اصول و مصنفات اين علم، فن رجال بالتَبَع رونق گرفت. و اوج آن در نيمة اول قرن پنجم هجري بود كه اصول اربعة رجالي، چهار كتاب معروف و مورد استناد اين علم كه از تركيب و تصحيح و امتزاج كتب قبلي تشكيل شده بود توسط نجاشي و شيخ طوسي (رحمهماالله) به رشتة تحرير درآمد و سرفصل تازهاي در تاريخچة اين علم گشوده شد. در اين رساله شيوه و عملكرد اين دو بزرگوار در كتب رجالي ايشان، از نظر ساختار و محتوا، پرداختن به شرح حال و نقد احوال راويان و نويسندگان و ارائه اطلاعات و پرداختن به جرح و تعديل نويسندگان شيعي و در نهايت اختلاف روش نجاشي و شيخ طوسي و تقدّم روش نجاشي بر شيخ طوسي مورد بررسي قرار گرفت. زيرا كه نجاشي (ره) در امر جرح و تعديل و رجالشناسي، اعم از راويان اخبار و نويسندگان آثار، بسيار زبردست و داراي اطلاعات گسترده اي بوده است. او در علم رجال تمحض و تخصص فراوان داشت، و همّت خود را بيشتر به علم رجال مصروف نمود و در اين فن، يگانه دوران گشت. او در سراسر فهرست (رجال) خود از اصطلاحات دقيق علمي ـ فني دربارة رجال و آثارشان بهره گرفته است. اما شيخ طوسي برخلاف نجاشي ره در همه فنون همت گماشته و بر اثر مشغله زياد در رجال مانند نجاشي تخصصي وارد نشد. واژگان كليدي: احمدبن علي نجاشي ـ شيخ طوسي ـ اصطلاح فهرست ـ جرح و تعديل علم رجال-ثقه-توثيق.