پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

شهره در لغت بيانگر معناي شيوع و وضوح شي است و در اصطلاح علم اصول عبارت است از شيوع يك امر ميان عالمان ديني به گونه اي كه به حد اجماع نرسد.شهرت بر سه قسم مي باشد: شهرت روايي، شهرت فتوايي و شهرت عملي.شهرت روايي عبارت است از اين كه؛ روايتي بين راويان و رواه حديث به خاطر زيادي نقل آن و زيادي راويان آن مشهور باشد و در نقطه مقابل آن روايت شاذ و نادر است كه خيلي كم نقل شده است و راويان اندكي دارد. كارائي شهرت روائي آن است كه مي تواند يكي از مرجحات دو روايت متعارض باشد. چنانچه در مرفوعه زراره آمده است«خذ بما اشتهريين اصحابك). شهرت فتوايي:راجع به مسئله اي فتواي اصحاب، مشهور شده باشد. البته تحقق شهرت فتوايي مشروط به اين است كه فتواي علماء مستند به روايتي نباشد (اصلاً روايتي مطابق فتواي مشهور وجود نداشته باشد يا آن كه روايتي وجود داشته باشد و لكن برخلاف فتواي مشهور باشد و يا آن كه روايتي بر وفق فتواي مشهور موجود است و لكن مشهور فتواي خود را به آن مستند نكرده اند. در مورد حجيت شهرت فتوايي بين اصولييان اختلاف ديدگاه است. شهيد در ذكري معتقد است؛ مطلقاً شهرت فتوايي حجت است.(خوانساري، فرزندش جمال العلماء) مشهور كه قائل به عدم حجيت شهرت فتوائي مي باشند و گروهي قائل به تفصيل شده اند كه شهرت فتوايي قبل از شيخ طوسي حجت بوده و بعد از زمان شيخ حجت نبوده (اختيار صاحب معالم).كساني كه قائل به حجيت شهرت فتوايي(قدماء) هستند به ادله اي تمسك جسته اند. از جمله: 1-ظن معتبر حاصل از اشتهار يك فتوا. 2-مرفوعه زراره 3-مقبوله عمر بن حنظله 4-آيه نبأ كساني كه قائل به حجيت شهرت فتوايي نيستند اين ادله را رَد نموده اند. در مورد جابر و كاسر بودن شهرت فتوايي دو ديدگاه مطرح است.الف: شهرت فتوايي ميان قدماء همچون شهرت عملي جبران كننده ضعف سند روايت موافق با فتوا دانسته شده.ب: شهرت فتوايي ميان قدما تنها موجب سستي و ضعف روايت مخالف آن دانسته شده نه جبران كننده ضعف روايت ضعيف موافق فتوا. البته اين اختلاف مبتني بر اين فرض است كه شهرت فتوايي با وجود روايتي موافق آن، از مصاديق شهرت عملي شمرده نشود. مشهور فقها ظن حاصل از شهرت فتوايي را حجت نمي دانند، ليكن بسياري از آنان در مقام عمل از مخالفت با مشهور خودداري ورزيده و كوشيده اند تا مستندي براي نظر مشهور بيابند. 3-شهرت عملي: عبارت است از اشتهار عمل به روايتي و استناد به آن روايت در مقام فتوا. كليد واژه: شهرت-فتوا -تنقيح مناط-انسداد-اعراض-انجبار- وهن