چکیده
عقیده به زندگی آخرت از کهن ترین عقایدی است که در فرهنگ و معارف بشر نقش بسته و هیچ فرهنگ و فلسفه ای در تاریخ یافت نمی شود، مگر آنکه ایمان به قیامت در آن تأثیر داشته است. اصولاً انکار و عصیان علیه این باور، نشانۀ حاکمیت این عقیده در فرهنگ اقوام و ملتهاست. در حقیقت ایمان به حیات بعد از مرگ، پاسخ مثبت به نیاز طبیعی بشری است و تفهیم آن به شکل محسوستر برای اعتقاد بیشتر آدمی به آن و بکارگیری آن اعتقاد در روند زندگی در عمق بخشیدن و تسهیل آن، لازم و ضروری است.
امروزه مذاهب غیر دینی و فرهنگهای بیگانه با تبلیغ های منفی علیه دین اسلام، سعی در کمرنگ کردن این اعتقاد در زندگی بشر دارند. مادی گراها میگویند ایمان به حیات باز پسین در امور فردی و اجتماعی اثرات منفی گذاشته و قدرت تحرک و نشاط را از آدمی سلب میکند و در نهایت او را به انزوای سیاسی و اجتماعی می کشاند.
عقیده به جهان باز پسین، یک باور فطری و طبیعی است و بر روح و فکر انسان تحمیل نشده است. ایمان به آخرت نه تنها آثار منفی ندارد بلکه آثار بسیار مثبت و سازنده ای در زندگی فردی و اجتماعی دارد. دميده شدن روحية اميد و خروج از انديشة پوچ گرايی، كنترل غرايز، پرورش روحية ايثار و رشد فضايل اخلاقی، روحيه شكست ناپذيری و ... از جملة این آثار است. هرچه ايمان انسان، قوی و با معرفت الهی همراه باشد، در مسير رسيدن به رستگاری و رضوان الهی، به نحوی شايسته تر عمل میكند. در جامعه ای که چنین اعتقادی زنده باشد برای اجرای قوانین و مقررات عادلانه و جلوگیری از ظلم و تجاوز به دیگران کمتر به اعمال زور و فشار نیاز خواهد بود و طبعاً در صورتی که این اعتقاد، جهانی و همگانی شود مشکلات بین المللی هم به صورت چشمگیری کاهش خواهد یافت.
كليد واژه ها:معادباوری، آخرت، قیامت، اعتقاد، معاد در قرآن.
نتیجه گیری
با مطالعه کتب و پژوهشهای مختلف و بررسی کتب تفاسیر، احادیث، سیره، تراجم و کتب کلامی و .... و تحلیل داده ها و ...... این نتایج بدست آمد:
1- معاد یعنی اینکه همه انسانها بعد از مدتی زندگی در این عالم می میرند و همگی بعد از مدتی برانگیخته شده ودر دادگاه عدل الهی به اعمال آنها رسیدگی می شود.
2- معاد باوری یعنی اینکه انسان در اعماق وجود خود به حیات ابدی ایمان آورده و اعتقاد به معاد را محور زندگی خویش قرار دهد.
3- آثاری که از انسانهای قدیم در طول تاریخ باقی مانده همگی گواه این حقیقت است که آنها به زندگی بعد از مرگ ایمان داشتند.
4- اهتمام ثلث آیات قرآن به مسأله معاد و مباحث مربوط به آن بیانگر اهمیت این مسأله دینی بوده و اینکه مهمترین اصل اعتقادی بعد از توحید معاد است .
5- بهترین دلیل اثبات معاد عقل است، زیرا معقول نیست که خداوند مخلوقات این هستی را عبث و بیهوده آفریده باشد.
6- برهان عدل، برهان فطرت، برهان رحمت ، برهان هدف ، برهان حکمت و ... از جمله براهین عقلی برای اثبات معاد از منظر قرآن می باشند.
7- از دیگر دلائل محکم بر اثبات معاد، ادله نقلی است که پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) در پاسخ منکران معاد و برای اثبات امکان معاد از آن استفاده می نمودند.
8- اعتقاد به معاد آثار سازنده ای در زندگی شخصی افراد داشته و حالت مراقبتی به او نسبت به حرکات و سکناتش می دهد و باعث گرایش انسان به خصلتهای نیک و فضائل اخلاقی می گردد.
9-ایمان به معاد، آثار اجتماعی سازنده ای به دنبال داشته و باعث پیشرفت و سرافرازی و سربلندی جامعه می گردد.
10- از جمله علل کاهش اعتقاد به معاد ، دلبستگی به دنیا ، میل به بی بندوباری و عدم مسئولیت، تکذیب حق ، قدرت طلبی، عادت به گناه، ترویج فرهنگ بیگانه، عملکرد نادرست رسانه های ملی و .... می باشد.
11- از جمله راههای گسترش اعتقاد به معاد، حاکمیت فرهنگ دینی و نفی فرهنگ بیگانه، بیداری فطرتها، محافظت از نفس، زنده نگه داشتن یاد مرگ در جامعه و ترویج معاد باوری از رسانه ملی و .... می باشد.
نتیجه کلی : پس از مسئله توحید، مسئله معاد از نظر اهمیت، مهمترین مسئله دینی و اسلامی شمرده می شود ، عقیده به جهان باز پسین یک باور فطری و طبیعی است و يكى از نافذترين و مؤثرترين باورها در جهت دادن به رفتار آدمى و تربيت و اصلاح اوست. چنين عقيده اى نقش شايانى در پرورش روح انسان دارد و آثار تربيتى شگرفى در زندگى فردى و اجتماعى او به ارمغان مى آورد .
راهکار و پیشنهاد
پیشنهاد می شود:
1- رسانه ملی برنامه های ویژه در مورد معاد، نشستها، میزگردها و فیلمهای خاص راجع به این موضوع تهیه کرده و در بین برنامه های روزانه از تلویزیون یا رادیو .... برای ببیندگان و شنوندگان بخش گردد.
2- متصدیان پارکها و فضاهای سبز و ... که امکان استفاده از تلویزیون و رادیو ... برای مردم را دارند در بعضی از ساعات روز، فیلمها یا سخنرانیهاو ... را پخش کرده تا در انظار مردم قرار گیرد.
3- همچنین فیلمها و نرم افزارهایی تهیه شود و در اختیار مدارس، حوزه های علمیه، دانشگاهها و کتابخانه های عمومی قرار گیرد تا دانشجویان و طلاب و ... هر چه بهتر و بیشتر امکان دسترسی به این موضوعات را داشته باشند.
فهرست منابع
قرآن
نهج البلاغه
1- ابن اثیر، علی بن محمد (1374)، الکامل فی التاریخ، ترجمه حسین روحانی، تهران: اساطیر
2- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب ابن منظور، ( چاپ سوم )، بیروت: دارالفکر - دار صادر
3- ابن میثم بحرانی، علی ، (1417)، ترجمه شرح نهج البلاغه، ترجمه صادق عارف، مشهد: آستان قدس رضوی بنیاد پژوهشهای اسلامی
4- ابوالفتوح رازی ، حسین بن علی ( 1408 ) ، تفسیر روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن ، تحقیق محمد جعفر یاحقی و مهدی ناصح ، مشهد : بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی
5- الآمدی التمیمی، عبدالواحد (1422)، غررالحکم و دررالکلم، بیروت: موسسه الاعلمی المطبوعات
6- الفتال النیشابوری، محمد (بی تا)، روضۀ الواعظین، بی جا: نشر نی
7-امین ، نصرت ( 1361) ، تفسیر مخزن العرفان در تفسیر قرآن ، تهران : نهضت زنان مسلمان
8- انوری، حسن (1382)، فرهنگ بزرگ سخن، (چاپ دوم)، تهران: انتشارات سخن
9- ایجی ، سید شریف ( 1325 ق )، شرح المواقف ، ( چاپ اول ) ، بی جا : الشریف الرضی
10- پاینده، ابوالقاسم (1360)، نهج الفصاحه، تهران: جاویدان
11- پژوهشکده تحقیقات اسلامی (بی تا)، فرهنگ شیعه، تهران: زمزم هدایت
12- ثقفی تهرانی، محمد (1398 ق)، تفسیر روان جاوید، (چاپ سوم)، تهران: انتشارات برهان
13- جرجانی ابو المحاسن ، حسین بن حسن ( 1377 ) ، تفسیر جلاء الاذهان و جلاء الاحزان ، ( چاپ اول ) ، انتشارات دانشگاه تهران
14- جوادی آملی، عبدالله (1372)، تفسیر موضوعی (معاد در قرآن 4 و 5)، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا
15- خرمشاهی ، بهاالدین ( 1381) ، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی ،( چاپ دوم )، تهران ، انتشارات بوستان و ناهید
16-حسینی تهرانی ، محمد حسین ( 1423 )، معاد شناسی ، ( چاپ اول ) ، مشهد : نور ملکوت قرآن
17- حسینی شاه عبدالعظیمی ، حسین بن احمد ( 1363 )تفسیر اثنی عشری ،( چاپ اول)، تهران : انتشارات میقات
18-حسینی شیرازی، محمد (بی تا) ، القول السدید فی شدح التجرید،(بی جا):دارالایمان
19- حسینی همدانی ، محمد حسین ( 1404 ) ، تفسیر انوار درخشان ، تحقیق محمدباقر بهبودی ، (چاپ اول ) ، تهران: کتابفروشی لطفی
20-حر عاملی ، شیخ محمد بن حسن (1364) ، جهادالنفس وسائل الشیعه ،ترجمه علی صحت ، ( چاپ اول) ، تهران: انتشارات ناس
21- خاتمی، احمد (1370) ، فرهنگ علم کلام، تهران: انتشارات صبا
22- خمینی، روح الله (1378) ، شرح چهل حدیث، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
23- راغب اصفهانی، ابی القاسم حسین بن محمد (1387)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق محمد خلیل عتیانی، تهران: آرایه
24- ربانی گلپایگانی، علی (1380) ، عقاید استدلالی، تهران: انتشارات نصایح
25- رضوانی، علی اصغر (1384) ، شیعه سناسی و پاسخ به شبهات ، ( چاپ دوم)، تهران: نشر مشعر
26- سبحانی، جعفر (1370) ، الهیات و معارف اسلامی، تنظیم رضا استادی، قم: شفق
-27سبحانی، جعفر (1419) ، محاضرات فی الالهیات ، تلخیص علی ربانی گلپایگانی ،قم: نشر اسلامی
28- سبحانی، جعفر (1385) ، معاد انسان و جهان، قم: کتابخانه صدر
29- سبحانی، جعفر (1370)، معادشناسی در پرتو کتاب و سنت و عقل، ترجمه علی شیروانی، تهران: انتشارات الزهرا
30- سبحانی، جعفر (بی تا) ، منشور جاوید قرآن، قم: موسسه امام صادق (ع)
31- شاذلی، سید بن قطب (1412) ، تفسیر فی ضلال قران، بیروت: دارالشروق
32-شریف لاهیجی ، محمد بن علی ( 1373 ) ،تفسیر شریف لاهیجی ، تحقیق میرجلال حسینی ارموی ، ( چاپ اول ) ، تهران : نشر داد
33- شیخ مفید (محمد بن نعمان) (1383) ، الارشاد، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
34- صالحی مازندرانی، اسماعیل (1384 ) ، معاد، (چاپ اول)، محمد علی صالحی مازندرانی، قم: صالحان
35- صدر المتالهین، (1374) ، اسفار، تنظیم محسن نیری، محمد جعفر علمی، تهران: حکمت
36-طالقانی ، محمود ( 1362 ) ، تفسیر پرتوی از قرآن ، تهران : شرکت سهامی انتشار
37- طباطبایی، محمد حسین (1374) ، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی
38- طباطبایی، محمد حسین (1372)، شیعه در اسلام ،(چاپ هفتم)، قم: دفتر انتشارات اسلامی
39- طباطبایی، محمد حسین (1371)، مجموعه مقالات، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
40- طباطبایی، محمد حسین (1362)، نهایه الحکمه، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه الجماعه المدرسین
41-طبرسی ، فضل بن حسن ( 1377 ) ، تفسیر جوامع الجامع ، ( چاپ اول) ، تهران : انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم
42-طبرسی ، فضل بن حسن ( 1372 ) ، تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، تحقیق محمدجواد بلاغی ، تهران : انتشارات ناصر خسرو
43-طریحی ، فخرالدین(1416 ق)، مجمع البحرین ،( چاپ سوم)، تهران: مرتضوی
44- طوسی، خواجه نصیرالدین (1384)، آغاز و انجام، شرح حسن زاده آملی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
45- طیب، عبدالحسین (1378)، اطیب البیان، (چاپ دوم)، تهران: انتشارات اسلام
46- طیب، عبدالحسین(1362)، کلم الطیب در تقریر عقاید اسلام ،
(چاپ چهارم )،بی جا: کتابخانه اسلام
47- عارینان، عبدالحمید (بی تا)،« نهضت کربلا ماندگاری و گسترش دائمی»، بی جا: بی نا
48- فاضل، مقداد (1387)، شرح باب حادی عشر علامه حلی، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی (بی جا): دفتر نشر نوید اسلام
49-فراهیدی ،خلیل بن احمد (1409 ) ، العین ، ( چاپ دوم )، قم : نشر هجرت
50- فلسفی، محمد تقی (1360)، معاد از نظر جسم و روح، تهران: نشر فرهنگ اسلامی
51- قرائتی، محسن (1383)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن
52- قرائتی، محسن (1366)، معاد، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
53- قربانی لاهیجی، زین العابدین (1387)، به سوی جهان ابدی، قم: نشر طباطبایی
54- قرشی، علی اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه
55- قرشی، علی اکبر (1377)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت
56- قمی، عباس (1384)، سفینه البحار، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه
57-کاشانی ، ملا فتح الله (1336) ، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین ، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی
58- کلینی، محمد بن یعقوب (1370) ،کافی، ترجمه محمد باقر کمره ای ، تهران: اسوه.
59- گروه حدیث پژوهشکده باقر العلوم ، محمد شریفی و دیگران (1387) موسوعه کلمات الامام الحسین،ترجمه علی مویدی، قم : معروف مشرقین .
60-گنابادی ، سلطان محمد (1408 ق ) ، تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده ، ( چاپ دوم ) ، بیروت : موسسه الاعلمی للمطبوعات
61-لاهیجی ، فیاض ( 1383 )، گوهر مراد ، ( چاپ اول ) ، تهران : نشر سایه
62- مترجمان (1377)، ترجمه تفسیر جوامع الجامع،(چاپ دوم)، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی .
63- مترجمان ( 1360) ترجمه تفسیر مجمع البیان،( چاپ اول ) ، تهران : انتشارات فراهانی .
64- مجلسی ، محمد باقر (1378)، ایمان و کفر ، ترجمه عزیزالله عطاردی ،(چاپ اول)، تهران: انتشارات عطارد
65- مجلسی ، محمد باقر (1403)، بحارالانوار ، بیروت : دارالاحیاء التراث الوحی .
66- محمد رضایی ، محمد و جعفر سبحانی ( 1385) ، اندیشه اسلامی ، تهران : دفتر نشر معارف اسلامی .
67-محمدی ،علی (1378)، شرح کشف المراد ،(چاپ چهارم)،قم: دارالفکر
68- محمدی ری شهری ، محمد (1377)، میزان الحکمه ، ترجمه حمید رضا شفیعی ، قم ، دارالحدیث .
69- مصباح ، محمد تقی ( 1374) آموزش عقاید ( دوره سه جلدی) تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی .
70-مصباح، محمد تقی (1387)،آموزش عقاید(دوره یک جلدی)،تهران: مرکز جاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
71- مصباح ، محمد تقی (1380) اخلاق در قرآن ، تحقیق محمد حسین اسکندری ، قم : موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی .
72- مصطفوی ، حسن (1380)، تفسیر روشن، (چاپ اول ) ، تهران: مرکز نشر کتاب .
73- مطهری ، مرتضی ( 1388) ، انسان و ایمان ، قم : صدرا .
74- مطهری ، مرتضی ( 1384)، زندگی جاوید یا حیات اخروی ، تهران : صدرا .
75- مطهری ، مرتضی ، (1379) مجموعه آثار ( چاپ دوم ) تهران : انتشارات صدرا
76- مکارم شیرازی ، ناصر ( 1386)، پنجاه درس اصول عقاید برای جوانان ، قم : نسل جوان .
77- مکارم شیرازی ، ناصر (1374)، تفسیر نمونه ، تهران : دارالکتب الاسلامیه .
78- مکارم شیرازی ، ناصر (1376)، معاد در جهان پس از مرگ ،(چاپ دوم ) ،قم : انتشارات سرور .
79- مکارم شیرازی ، عبدالله و دیگران ( 1372)، پیام قرآن ، قم : هدف .
80-مهیار، رضا(1375)، فرهنگ ابجدی عربی فارسی،(چاپ دوم) ، تهران : اسلامی
81-میرزا خسروانی ، علی رضا (1390 ق ) ، تفسیر خسروی ، تحقیق محمد باقر بهبودی ، ( چاپ اول ) ، تهران ، انتشارات اسلامیه
82- نراقی ، مهدی (1389)، علم اخلاق اسلامی ترجمه کتاب جامع السعاده ، ترجمه جلال الدین مجتبوی ، تهران : حکمت
83-نجفی خمینی ، محمدجواد (1398 ق )، تفسیر آسان ، ( چاپ اول ) ، تهران : انتشارات اسلامیه
منابع الکترونیکی
1- انصاری نیا ، جمال ، راههای تثبیت معاد باوری ، در جمله ارمغان 20 مرداد ، 1389 ، ص 26.
2- نوید ، مهدی ، راههای گسترش اعتقاد به معاد و موانع گسترش در مجله پاسدار اسلام ، ش 187 و 188.
http.//www.hawzah.net