پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده

از آنجا که انسان موجودی دو بعدی است و یک بعد وجودش تجرد و روحانیت است؛ می­بایست همواره در پی رسیدگی به این بعد وجودیش نیز باشد تا بتواند قوای آن را به فعلیت برساند. یکی از اموری که انسان باید برای پرورش روح به آن توجه داشته باشد، خلوت کردن با خود و مناجات با خالق می­باشد که شب هنگام، به دلیل فقدان اموری که باعث غفلت می­گردند، این خلوت و راز و نیاز و توجه به خود و خدا بیشتر است؛ به طوری که تداوم این مساله باعث آرامش روحی و پرورش قوای آن می­گردد.

پروردگار عالمیان برای رسیدن به این هدف والا دو ظرف زمانی شب و روز را مقرر فرموده است. روز به عنوان ظرفی برای رسیدگی به امور مادی، ارتباطات اجتماعی و سیاسی، سامان بخشیدن به نیازهای زندگی و شب بهترین زمان برای تزکیه و خودسازی است.

در قرآن کریم و فرمایش­های ائمه معصومین (علیهم السلام)، مطالب گرانسنگی در رابطه با موضوع شب و شب زنده داری و بهره گیری از الطاف رحمت پروردگار مطرح شده است. روح انسان آفریده­ای بسیار لطیف و حساس که در اثر برخوردهای روزانه و اهتمام به امور مادی (به فرموده قرآن کریم «سبح طویل»)خسته شده و نیاز به استراحت دارد؛ لذا استراحت شبانه یکی از شاخصه­هایی است که می­تواند تن را به آرامش برساند و قوای بدن را برای فعالیت­ها آماده سازد. اما اگر به همین شیوه پیش برود به موجودی مادی تبدیل می­گردد که تمام همش رسیدگی به امور دنیوی و جسمی خواهد بود بنابراین باید در فاصله­ای از زمان برای ارتقاء روح خود و لقای پروردگار فرصت ویژه ای قرار دهد؛ که البته شب و تهجد در آن مناسب­ترین زمان می­باشد.

از شب زنده داری و تهجد به «احیاء» هم تعبیر می­شود. انسان مختار، با تاثیر پذیری از محیط، تربیت و... مسیرش خالی از این دو طریق نیست، یا راه هدایت را طی می کند که نتیجه اش بهشت و قرب خداوند است یا طریق ضلالت را، که نهایتش دوزخ و غضب الهی است. یکی از راه­هایی که موجب رساندن انسان به مقام قرب و نیل به مقام محمود می­گردد، به صراحت قرآن کریم بهره­گیری از شب می باشد.

 

کلید واژه ها: تهجد، شب زنده داری، اخلاق، تربیت قرآنی، نماز شب.