چکیده
معنویت حالت نورانی، ملکوتی و باطنی است که به منظور رفع نیازهای درونی انسان در اثر بندگی، اطاعت از دستورات خداوند و دوری از پلیدیها در انسان ایجاد میشود. والدین با بهکارگیری شیوههایی جهت تقویت باورها و رفتارهای فرزندانشان نقش بسیار مهمی در تقویت معنویت آنها دارند.
در یک بررسی کلی به دست میآید که با تقویت معنویت فرزند، رابطهای بین خدا و فرزند ایجاد میگردد که در سایة آن با خودشناسی، خواستهها و تمایلات نامشروع به بند کشیده میشود و با اهتمام به عبادتها، برنامة حیات بر اساس مقدرات الهی استوار خواهد شد. با جلوگیری از عوامل انحرافی، رفتار و کردار فرزندان بر مبنای حکم خداوند جهت داده میشود، به گونهای که جز در راه رضای معبود گام بر ندارد.
والدین باید یک همراه خوب برای فرزندان خود باشند و با راهنماییهای به جا، اعتماد به نفس را در آنان زنده کنند. از آنها مردان و زنان باایمان، درستکار و خیرخواه بسازند و با تربیت دینی، آنها را در رسیدن به هدف اصلی زندگانی که همان قرب الهی است یاری کنند. در این زمینه صرف آگاهی دادن و تقویت شناخت فرزندان از معنویت کافی نیست، بلکه آنچه مهم به نظر میرسد، تقویت بعد عملی و رفتاری در کنار بعد ذهنی است. چنانچه معنویت در وجود فرد درونی شود، امکان تغییر و آسیب پذیری آن به حداقل میرسد.
کلید واژهها:معنویت فرزندان، خانواده، تقویت معنویت، تشویق فرزندان، تربیت دینی
نتیجه
زمینه رفتار معنوی همانند سایر زمینه ها وجود دارد ولی برای شکوفایی آن، برنامه‌ای مناسب ضرورت دارد تا فرد به حالت های معنوی مطابق با هدف نهایی وجود خود دست یابد. به عبارت دیگر، همان گونه که ممکن است استعداد خوردن و آشامیدن و رفتار جنسی آدمی به نحو نامناسب و حتی بیمارگونه بروز کند، قوه معنویت نیز چه بسا به شکلی بروز کند که فرد را به مراد از ودیعه گذاشتن نیروی معنویت نرساند. بنابراین دین اسلام که خواستار رشد معنوی و رسیدن به اوج شکوفایی افراد است و از طرفی آشنا به ظرافت ها و پیچیدگی های وجود آدمی است، نکات لازم را در قرآن و روایات و سیره اهل بیت بیان کرده است که توجه به این امر، با توجه به فطرت توحیدی فرزندان از همان زمان طفولیت در کنار سلامت جسمانی آنها لازم است.
توجه و عملکرد والدین موجب رشد شکوفایی و حرکت در جهت تکامل فرزندان می شود و بی توجهی و رهاکردن آنها، موجب افسردگی، غلتیدن در منجلاب گناه و در نهایت نابودیشان میشود. فرزندان آرامش روحی و جایگاه امن میخواهند و مهر و محبت جستجو میکنند. ما باید با شناخت از دستورات و راهنمایی های معصومین، کلید تربیت صحیح فرزندانمان را به دست آوریم و خانه را محل آرامش و موجب رشد فکری آنها قرار دهیم. والدین باید یک همراه خوب برای فرزندان خود باشند و با راهنمایی های به جا، اعتماد به نفس را در آنان زنده کنند. از آنها مردان و زنان باایمان، درستکار و خیرخواه بسازند و با تربیت دینی، آنها را در رسیدن به هدف اصلی زندگانی که همان قرب الهی است یاری کنند. در این زمینه صرف آگاهی دادن و تقویت شناخت فرزندان از معنویت کافی نیست، بلکه آنچه مهم به نظر میرسد، تقویت بعد عملی و رفتاری در کنار بعد ذهنی است. بنابراین کاربردی سازی این مفاهیم در وجود فرزندان امری بسیار مهم است. معنویت چنانچه در وجود فرد درونی شود، امکان تغییر و آسیب پذیری آن به حداقل میرسد.
در این زمینه پیشنهادهایی وجود دارد، امید است با اجرایی کردن آنها، اهداف لازم محقق شود:
- همان طور که مراکز بهداشتی، آگاهی های لازم در جهت تقویت و رشد جسماني فرزند را به والدین آموزش می دهند خوب است در کنار آن، آنچه که سبب تقویت رشد روحی اوست، به طور مستقیم یا از طریق رابطین محترم بهداشت تعلیم داده شود یا جزوه ها و نرم افزارهایی متناسب با سن فرزند تهیه کرده و در عین حال که ویژگی و نیاز جسمی او بیان می شود شرایط و نیازهای روحي او نیز گفته شود و در زمان های مختلفی که مادر در دوران حاملگی یا برای واکسینه فرزند و تنظیم رشد او رجوع می کند، در اختیارش قرار گيرد.
- دادن اطلاعات و آموزش های لازم به والدین از طریق رسانه های جمعی (مجلات، روزنامه ها، رادیو، تلویزیون و ...) یا مدارس یا ارسال پیام کوتاه از طریق مراکز تلفن همراه یا پیام کوتاه تربیتی بر پاکت های برخی مواد غذایی.
- تشکیل همایش هایی در روز جهانی خانواده یا روز مادر و معرفی پدران و مادران نمونه و بیان تجربیات و عملکرد آنها در زمینه های تربیت دینی فرزند.
ارجاعات
* قرآن کریم ، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی(1371)، تهران :حکمت.
* نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی،(1385) قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین (ع).
1- ابن آشوب مازندرانی، محمد بن شهر (1379)، المناقب ال ابی طالب، قم: انتشارت علامه.
2- احمد پناهی ، علی ( 1389)؛ نقش التزام به آموزه‌های دينی در تربيت واستحكام خانواده ، معرفت اخلاقي ، سال اول، ش دوم، صص 77 ـ 96.
3- اسکندری، محمد حسین(1380) ، اخلاق در قرآن کریم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
4-
5- اميني،ابراهيم(1367الف)، خودسازي و تزكيه نفس، قم:انتشارات شفق.
6- ________(1379)، اسلام و تعلیم و تربیت، ، سازمان انجمن اولیا و مربیان.
7- _______(1368ب) ، آیین تربیت، تهران: انتشارات اسلامی.
8- بانکی پور فرد، امیر حسین؛ قماشچی، احمد(1380)،کودک، نوجوان و جوان از دیدگاه مقام معظم رهبری، قم: مرکز مطالعات تربیت اسلامی وزارت آموزش و پرورش.
9- بهشتی، احمد(1382) ، خانواده در قرآن، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
10-تميمي آمدي، عبدالواحد بن محمد(1366)،غررالحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات.
11-حائری شیرازی،محی الدین(1373) ، تمثیلات، قم: انتشارات شفق.
12-حاجی ده آبادی،محمدعلی، صادق زاده قمصری، علی رضا(1380)، تربیت اسلامی 5( کاوشی در رهنمودهای تربیتی امام خمینی (ره)،تهران : تربیت اسلامی.
13-حاجی ده آبادی،محمدعلی؛حسینی زاده،سیدعلی(1386)، بررسی مسائل تربیتی جوانان در روایات ، قم :پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان فرهنگی هنری شهر تهران: مرکز مطالعات فرهنگی شهر تهران.
14-حسن زاده،صادق(1382)،تحف العقول(چاپ اول)، قم:انتشارات آل علی علیه السلام.
15-خرم شاهی، بهاء الدین؛انصاری مسعود(1376)، پیام پیامبر(چاپ اول)، تهران:منفرد.
16-دهنوی، حسین(1389 )، نسیم مهر (1) پرسش و پاسخ تربیت کودک و نوجوان(چاپ 97) ، قم: خادم الرضا.
17-رشاد، علي‌اكبر(1385)، دانشنامه امام علي (ع)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
18-رشیدپور، ابراهیم(1354)، تلویزیون و اطفال، تهران، انتشارات رادیو تلویزیون ملی ایران.
19-سالاري فر، محمد رضا(1384)،درآمدي بر نظام خانواده در اسلام ، قم: نشر هاجر.
20-شعیری، تاج الدین (1363) ، جامعه الاخبار، قم: انتشارات رضی.
21-شیخ حر عاملی(1409ه.ق)، وسایل الشیعه، قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
22-شیخ صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه( 1413)، من لایحضره الفقیه، قم: موسسه وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
23-شرفي، محمد رضا(1385)، معنويت درخانواده امروز، نشريه پيوند، ش 324، صص 32-28.
24-صادقي، نبي(1370)،جوانان در برابر اسارت هاي فكري، قم: انتشارات جوان.
25-طبرسی فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی التفسیر القران، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
26-طهماسبی، احمد(1384)، شیوه های رفتار با جوانان، قم: انتشارات یاقوت.
27-عثمان ،عبدالكريم(1361)،روانشناسي از ديدگاه غزالي، ترجمه دكتر سيد محمد باقر حجتي، تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامي.
28-غرویان، بانو(1374) ، تربیت فرزند، تهران، انتشارات نبوی، صص 127-126.
29-فلسفي،محمد تقی(1386)،گفتار فلسفي، جوان از نظر عقل و احساسات ، تهران: هيئت نشر معارف اسلامي.
30-قاضوی، تقی(1388)، عناصر تأثیرگذار در جهت گیری معنوی خانواده، مجله راه تربیت. ،ش9، صص 85-37.
31-قائمی، علی(1363الف)، پروش مذهبی و اخلاقی کودکان، تهران: انتشارت امیری.
32-_______ ( 1376ب)، نگرش رفتار دینی در دانش آموزان، تهران: انتشارت امیری.
33-_______( 1376ج)، تربیت و باز سازی کودکان، تهران: انتشارات امیری.
34-قرائتي ، محسن(1374الف)، تفسير نماز، بي جا:ستاد اقامه نماز.
35-_________ ( 1384ب) ، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن.
36-کلینی، محمد بن یعقوب(1369)، کافی، دارالکتاب الاسلامیه.
37-__________(1385)،اصول كافي ، ترجمه صادق حسن زاده،انتشارات قائم آل محمد (ص).
38-متقی،غلامرضا(1382)،شیوه جذب نوجوانان و جوانان از دیدگاه قرآن و حدیث، تهران: عابد .
39-مجلسي، محمد باقر( 1404)، بحارالانوار،تهران انتشارات سلاميه،بي تا.
40-محدثی، جواد( 1381)،عشق برتر، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
41-محدث نوری، میرزا حسین(1408)، مستدرک الوسائل، قم: موسسه آل بیت.
42-مصباح يزدي، محمد تقي (1380)،اخلاق در قرآن،قم: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره).
43-مطهری، مرتضی ( 1368الف) ، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
44-___________ ( 1373ب) مسآله حجاب، قم: انتشارات صدرا.
45- _________ ( 1378ج)، سیری در نهج البلاغه، قم: انتشارات صدرا.
46-__________ (1383د)، گفتارهای معنوی، قم: انتشارات صدرا.
47-__________(1386ه)، سيري در نهج البلاغه ، تهران: انتشارات صدرا .
48-مظاهری، ابراهیم(1376)، با فرزندان در سایه قرآن، قم: انتشارات ظفر.
49-مکارم شیرازی، ناصر و همکاران(1379)، تفسیر نمونه ،تهران: دارالکتب الاسلامی.
50-معتزلی، عبدالحمید بن ابی الحدید(1404)، شرح نهج البلاغه،قم: کتابخانه آیت اله مرعشی نجفی.
51-موسایی فرد، سهیلا؛فلاح،رقیه(1386) ، امنیت اینترنتی برای دانش آموزان از نشریه پیوند، صاحب امتیاز: سازمان انجمن اولیا و مربیان، ش 330 و 331، صص 75-71.
52-نراقی، ملا احمد(1384)، معراج السعاده، تهران: پیام آزادی.
53-نصیرزاده، قاسم(1382)، سیری در رساله حقوق امام سجاد (ع)، (سلسله گفتارهای آیت اله یثربی) قم:انتشارات فرهنگ آفتاب.
54-نوایی، علی اکبر(1384)، بازگشت به معنویت و اخلاق، مجله اندیشه حوزه، ش55، صص190-167.
55-ولی زاده، علی رضا(1383)، نظارت والدین بر نحوه استفاده فرزندان از اینترنت از نشریه پیوند، شماره 303، صص 38-32.
