پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده

يادآوري نعمت‌هاي الهي يكي از راه‌هاي رستگاري از منظر قرآن كريم است و چون اين موهبت بر اساس نيازهاي انساني فرود مي‌آيد تا مايه رحمت باشد نه موجب زحمت، بنابراين تنها راه برشماري نعمت‌هاي الهي شناخت حقيقي نيازهاي آدمي است. انسان‌ها از دیرباز در پی کشف خویشتن، خود را نیازمند یافته‌اند. برخی از نیازها آن چنان برای سلامت روانی مهم‌اند که بی‌ارضای آنها شخصیت انسان درهم کوبیده می‌شود و چیزی از انسانیت انسان باقی نمی‌ماند.  این مجموعه که  با تصویری از نیازهای انسانی در آیینة سورة یوسف و مکتب انسان گرایی همراه است، با دو رویکرد دینی ـ روان‌شناختی و با روش اسنادی- کتابخانه‌ای در پی ارائة الگوی شخصیت سالم از دو نظرگاه الهی قرآنی و الحادی مازلویی است. مجموعه‌ای که در نهایت به این نتیجه می‌رسد که نیازمندی، اصل اساسی مشترک در ماهیت شناسی انسان از منظر قرآن کریم و مکتب انسان‌گرایی مازلوست. اما این دو مکتب در نوع و کیفیت ارضای این نیازها اختلاف مبنایی با یکدیگر دارند. در آموزه‌های قرآن کریم خدا در تمام مراحل ارضای نیاز حضور دارد و ارضای هیچ نیازی صرفا مادی نیست. اما مازلو ارضای نیازها را کاملا مادی و طبیعی می‌داند. ارزش‌های والا که نتیجة ارضای شایستة نیازها به طریق مازلویی است، ماهیت زیست شناختی دارد. مکتب او التقاطی و اندیشه‌هایش اومانیستی است. با این وجود، هرچند انتقادهای اساسی به سلسله مراتب نیازهای او وارد است اما وی در پرتو بازگشت به اصل انسانی خود، در برشماری بخشی از اساسی­ترین نیازهای انسانی موفق گشته است. همان اصلی که فطرت انسان را خوب و او را مختار می‌داند.

الگوهای شخصیتی‌ که در سورة یوسف مطرح می­شود معیاری برای ارزیابی شخصیت‌های سالم از بیمار است. همان الگویی که می‌توان از دریچة آن آگاهانه سراغ نظریه‌های شخصیت رفت. نیازهای انسانی را از نظرگاه خالق او جستجو کرد و نا‌آگاهانه سراغ تطبیق‌های نا‌بجا نرفت. به نظر می‌رسد این‌ها همان عناصری هستند که پژوهش حاضر را از سایر پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه متمایز می‌کند.

 

کلید واژه ­ها: نیازهای انسانی، سوره یوسف، مکتب انسان گرایی، آبراهام مازلو، روان شناسی.