امام علی(علیه السلام)و احیای فرهنگ قرآنی
ایران محمد آبادی
عضو هسته پژوهشی رشد مدرسه فاطمیه (س) ،کرمان
استاد راهنما: حجه الاسلام و المسلمین سید رضا موسوی
پاییز 1392
چکیده
این مقاله با عنوان «امام علی (علیه السلام) و احیای فرهنگ قرآنی» با هدف تبیین آسیبهای اقتصادی، اخلاقی و سیاسی، اجتماعی بعد از رحلت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) در دوران خلافت خلفا و تشریح راهکارهای احیای فرهنگ قرآنی توسط امام علی (علیه السلام) در زمینه مسائل اقتصادی، اخلاقی و سیاسی، اجتماعی با روش توصیفی- تحلیلی گرد آمده و نتایج به دست آمده به این شرح میباشد: تجملگرایی و اشرافيگری اقتصاد نظام اسلامی را با خطر فساد و انباشت ثروت در دست قدرتمندان و ایجاد فاصله طبقاتی در جامعه، بیکاری، تورم و فقر بحرانزا، مواجه میسازد. یکی از عمدهترین آفات مدیریت، حاکمیت رابطه به جای ضابطه در انتخاب کارگزاران است. اگر نااهلان زمامداری مردمان را به دست گیرند، نظام ادارهی امور را تباه میسازند. بسیاری از اختلافاتی که ریشه در هوای نفس، ظاهرسازی، غرور و منفعتطلبیها دارد در پرتو عمل به سنتهای پیامبر (صلی الله علیه و اله) از بین میرود و وحدت و همدلی جایگزین اختلافات میشود. كسي صلاحيت و شايستگي حكومت بر امت را دارد كه از هر جهت وارسته و مهذب باشد. امام علي (عليه السلام) آيينه تمامنماي فضايل است كه در ادارهي امور امّت بر اساس عدالت، گوي سبقت را از همگان ربوده بود. بر همه متصديان و مجريان امور لازم است كه در مقام عمل پيوند معنوي و وابستگي خود را به حضرت ابراز نمايند و كمك رساني به محرومين و مظلومين را به هر نحو ممكن انجام دهند و عدالت كه جزء اساسيترين دستورات ديني است را فراموش ننمايند و روشهاي موفق و جامعه ساز حضرت را برگزيده و براي پيشبرد اهداف ديني و اسلامي به كار گيرند تا جامعهاي سالم در پرتو فضيلت و معنويت فراهم گردد.
واژگان کلیدی :تضاد طبقاتی، بیعدالتی، پارتیبازی، فامیلبازی، اشرافیگری، حکومت موروثی، ظاهرسازی.
نتیجه گیری
- تجملگرایی و اشرافي گری که مترادف است با مصرف زدگی و اسراف و تبذیر- که حرام و از گناهان کبیره هستند- علاوه بر آسیب جدی به روابط مردم و حکومت و مسؤولان و رواج فرهنگ مصرفی و تجملاتی در جامعه، اقتصاد نظام اسلامی را با خطر فساد و انباشت ثروت در دست قدرتمندان و ایجاد فاصله طبقاتی در جامعه، بیکاری، تورم و فقر بحرانزا، مواجه می سازد.
به طور قطع مسؤولان و مدیرانی که با زندگی و رفتار خود و عدم کنترل نزدیکان، چنین آسیبهایی را متوجه نظام اسلامی می نمایند در محضر خدای تبارک و تعالی و در منظر مردم آگاه و مؤمن، محکوم و مطرود خواهند بود.
- کارگزاران دولت جمهوری اسلامی ایران موظفند با خودسازی و تزکیه نفس و با تجهیز سلاح قدرتمند «تقوی» خویشتن را برای خدمتگزاری به مردم مهیا سازند و در نشر و گسترش «انقلاب اسلامی» که پیوند ناگسستنی با مکتب انسان ساز علوی دارد) همت گمارند و در عمل و در مسند قدرت و انجام وظیفهي اداری، تجسم «قانون اساسی» باشند، عشق و جذبهي مراجعین خویشتن را به اسلام و انقلاب دو چندان کنند و باور نمایند که تناسب شخصیت آنان به اسلام و انقلاب به مراتب بیش از به خود آنان است و عملکردشان معیار داوری مردم در مورد نظام جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
- یکی از عمدهترین آفات مدیریت، حاکمیت رابطه به جای ضابطه در انتخاب کارگزاران است. انتخاب مدیران براساس منافع و گرایش های خاص جناحی و باندی یکی از ضعف های عمده ی مدیریت است و در اسلام مورد نهی قرار گرفته است.اگر نااهلان زمامداری مردمان را به دست گیرند، اموال را به یغما میبرند و مردمان را به خواری میکشانند و نظام ادارهی امور را تباه می سازند.
- بسیاری از اخلافاتی که ریشه در هوای نفس، ظاهرسازی، غرور و منفعت طلبیها دارد در پرتو عمل به سنتهای پیامبر (صلی الله علیه و اله) از بین می رود و وحدت و همدلی جایگزین اختلافات می شود.
- کارگزار نظام اسلامی بايد مردم را همچون فرزندان خویش دوست داشته باشد و به آن ها عشق ورزد. از این رو خیر خواهانه هرآنچه به مصلحت مردم باشد و منافع آن ها را تأمین کند در اولویت کاری خویش قرار دهد و هرگز آنچه را مردم از آن متضرر می شوند و منافع آن ها را برباد می دهد بر آنان تحمیل نکند.
- هر تباهي كه در عالم پيدا شده از اين پيدا شده كه كسي در منصبي قرار گرفته كه اهليت آنرا نداشته و چيزي را به خود نسبت داده كه شايستگي آن را نداشته است. اگر نا اهلان زمامداري و كارگزاري مردمان را به دست گيرند اموال را به يغما مي برند و مردمان را به خواري مي كشانند و نظام اداري امور را تباه مي سازند.
- كسي صلاحيت و شايستگي حكومت بر امت را دارد كه از هر جهت وارسته و مهذب باشد كه مقام در او اثري نگذارد؛ زيرا شخصي كه اصلاح نشده باشد رياست بر او اثر مي گذارد و حالت تفوق طلبي بر ديگران بر او عارض مي شود و نسبت به مسووليت و تعهدي كه به عهده گرفته غافل مي گردد؛ در حالي كه تمام اين زرق و برقها امانتي ناپايدارند كه به سرعت از انسان گرفته ميشود؛ پس سزاوار است كه همه مسوولان روش علي بن ابيطالب (عليه السلام) را به عنوان دستور العمل برنامه خويش برگزينند كه نه تنها از خلافت فضيلت كسب نكرد، بلكه با زهد و پارسايي خود رياست و مقام را، ارزش و بها داد.
- امام علي (عليه السلام) آيينه تمام نماي فضايل و كمالات است كه در تمام عرصههاي مختلف قهرمان بود و در ادارهي امور امّت بر اساس عدالت، گوي سبقت را از همگان ربوده بود.
- بر همه متصديان و مجريان امور لازم است كه در مقام عمل پيوند معنوي و وابستگي خود را به حضرت ابراز نمايند و كمك رساني به محرومين و مظلومين را به هر نحو ممكن انجام دهند و عدالت كه جزء اساسي ترين دستورات ديني است را فراموش ننمايند و روش هاي موفق و جامعه ساز حضرت را برگزيده و براي پيشبرد اهداف ديني و اسلامي به كار گيرند تا جامعه اي سالم در پرتو فضيلت و معنويت فراهم گردد و قدمي محكم در مسيري كه حضرت براي سعادت دنيا و عقباي ما فرموده است بگذاريم؛ زيرا اميرالمومنين الگو و اسوه كمالات و فضايل ميباشد و از هر جهت يگانه و بي نظير است؛ بنابراين بايد زنده نگهداشتن فرهنگ ناب علوي در رأس برنامهريزي ها قرار گيرد.
منابع
-قرآن، ترجمه فولادوند
-نهج البلاغه، فیض الاسلام، علی نقی، بی چا، تهران ، 1326ش.
الف. کتاب ها
1-ابن ابي الحديد، نهج البلاغه، چاپ دوم، دار الحيا ءالكتب العربيه،1385
2-ابن اثير، الكامل في التاريخ، ترجمه محمد عبد الرحمن مرعشی، چاپ اول، دار احيا التراث العربي، بيروت ،1408ق
3-ابن سعد، الطبقات الكبري، بی چا، دار الفكر، بيروت، 1414ق
4-ابن منظور ، لسان العرب، تصحیح محمد صادق عبیدی و امین محمد عبدالوهاب ، بیچا، داراحيا التراث العربی، بيروت ،1374.
5-اميني نجفي ،عبدالحسين احمد ، الغدير ، چاپ دوم ، دار الكتب الاسلاميه ،بی جا، 1366
6-بلاذري ، محمد بن يحيي، انساب الاشراف ، بیچا، دار الفكر ، بيروت ، 1417ق
7-ثقفي، ابو اسحاق ابراهيم، مترجم جلال الدين محدث ، غارات ، چاپ دوم ، انجمن آثار ملي ، تهران، 1355ش
8-جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، چاپ ششم، انتشارات دلیل ما، قم، 1386.
9-حر عاملی، وسایل الشیعه، چاپ پنجم، بیتا،
10-حسینی دشتی، سید مصطفی، معارف و معاریف (دایره المعارف جامع الاسلامی)، موسسه فرهنگی آرایه، چاپ اول، 1385.
11- دشتي، محمد، نهج البلاغه، چاپ هشتم، موسسه انتشاراتي موعود اسلام،1385
12- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، بی چا، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
13- رشاد، علی اکبر، دانشنامه امام علی (علیه السلام)، چاپ دوم، تهران، 1382.
14- عسكري، مرتضي، معالم المدرستين، چاپ چهارم، موسسه البعثه، تهران،1371.
15- نقش ائمه در احیاء دین، چاپ دوم، انتشارات علامه عسکری، قم، 1389.
16- طبري، محمد، تاريخ الامم و الملوک، بی چا، روائع التراث العربي، بيروت،1346
17- عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، بی چا، امیر کبیر، تهران، 1364ش.
18- متقي هندي، علي بن حسام الدين، بیچا، كنز العمال، دار الكتب العلميه، بيروت،1383.
19- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت- لبنان، مؤسسه الوفا، 1404ق.
20- مسعودي ، علي بن الحسين ، مروج الذهب و معادن الجوهر، موسسه الدار الهجره، قم، 1431ق
21- مشكيني، علی، درس هايي از اخلاق، مترجم استاد ولي، چاپ اول، انتشارات الهادي، تهران،1383.
22- مطهري، مرتضی، سيري در نهج البلاغه، چاپ چهل ششم، صدرا، تهران،1383
23- مطهری، مرتضي، نظری به نظام اقتصادي اسلام، چاپ سيزدهم، صدرا، تهران، 1385.
24- منقري، نضربن مزاحم، وقعه صفين، تحقیق عبد السلام محمد هارون، کتابخانه آیه الله نجفی، قم، 1403ق.
25- منتظر القائم، اصغر، تاریخ امامت، چاپ چهارم، دفتر نشر معارف، قم، 1387.
26- موسويان، سید عباس، كليات نظام اقتصادي، چاپ دوم، دار الثقلين، قم،1379.
27- نميري بصري، عمر بن شبه، تاريخ المدينه المنوره، چاپ دوم، دار الفكر، قم، 1385ق
25- یعقوبی، احمد بن ابي يعقوب، تاريخ يعقوبي، بی چا، دار صادر، بيروت، 1379
ب. مقالات
26- ایزدی، حجت الله، امیر المؤمنین علی (علیه السلام) و اقتدار نظام اسلامی در دوران خلفا، مجله مصباح، شماره 40، 1380.
27- حسینی، سید غلامحسین، قاطعیت و مدارا از دیدگاه امام علی ( علیه السلام)، مجله حوزه و دانشگاه، شماره26، 1380.
28- قربانعلی درّی نجف آبادی، مبارزه با فساد در حکومت علوی (علیه السلام)، درس خارج فقه نظام سیاسی اسلام.
29- مشایخ فریدونی، محمد حسین، آیین حکومت داری از دیدگاه علی (علیه السلام)، مجله نهج البلاغه، شماره 2و3، 1380و 1381.
30- میر معزّی، سید حسین، امام علی و اصلاحات اقتصادی، مجله کتاب نقد، شماره 19، 1380.
31- واعظ زاده خراسانی، محمد، اما علی (علیه السلام) و وحدت، مجله کتاب نقد، شماره 19، 1380.
