پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

وحي به عنوان بنيادي‌ترين منبع معرفت ديني، همواره محور اصلي مباحث الهياتي و كلامي در جهان اسلام بوده است. تبيين حقيقت وحي و ماهيت آن، به‌ويژه در ميان انديشمندان مسلمان، رويكردهاي متنوعي را پديد آورده است. پژوهش حاضر با رويكردي تطبيقي به بررسي ديدگاه‌هاي آيت‌الله عبدالله جوادي آملي، فيلسوف و مفسر معاصر شيعي، و محمد رشيد رضا، مصلح و مفسر برجسته اهل‌سنت، مي‌پردازد. آيت‌الله جوادي آملي با تأكيد بر مباني حكمت متعاليه، وحي را حقيقتي فراتر از تجربه‌هاي بشري دانسته و آن را ارتباط وجودي و حضوري بين خداي متعال و پيامبر معرفي مي‌كند؛ حقيقتي كه در ساحت عقل و قلب نبي تجلي يافته و از هرگونه خطا و محدوديت تجربي مبراست. در مقابل، رشيد رضا در چارچوب مصلحانه و عقل‌گرايانه خود، با تكيه بر نيازهاي زمانه و رويكرد اصلاحي در تفسير المنار، وحي را بيشتر در قالب ارتباط الهي با پيامبر و متناسب با مقتضيات اجتماعي و اخلاقي جامعه اسلامي تبيين مي‌كند. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه اختلاف مبنايي دو انديشمند، ريشه در رويكرد فلسفي ـ عرفاني آيت‌الله جوادي آملي و گرايش عقلاني ـ اصلاح‌گرايانه رشيد رضا دارد. در نتيجه، وحي در انديشه جوادي آملي امري قدسي و متعالي با تفسير وجودي ـ معرفتي است، در حالي كه در نگاه رشيد رضا، وحي بيشتر كاركردي اجتماعي ـ هدايتي يافته است. اين مطالعه تطبيقي افزون بر روشن ساختن تفاوت‌هاي معرفت‌شناختي، مي‌تواند زمينه‌اي براي فهم عميق‌تر نسبت ميان قدسيت وحي و نيازهاي عقلاني ـ اجتماعي در جهان معاصر فراهم آورد.