پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اين پژوهش به بررسي نظام‌مند اصول حاكم بر روابط معلم و متعلم در چارچوب تعاليم اسلامي با تأكيد بر سوره كهف و رساله حقوق امام سجاد(عليه‌السلام) پرداخته است. مطالعه حاضر با روش توصيفي-تحليلي انجام شده و يافته‌هاي آن در سه بخش اصلي ارائه گرديده است. در بخش نخست، مفاهيم كليدي مانند معلم به عنوان هدايتگر آگاه و متعلم به عنوان جوينده فعال دانش و محتواي سوره كهف با تمركز بر داستان‌هاي تربيتي آن و رساله حقوق امام سجاد(عليه‌السلام) به عنوان سند مهم اخلاقي تحليل شده است. در بخش دوم پژوهش، اصول اخلاقي حاكم بر اين رابطه در دو بعد مجزا بررسي شده است. از يكسو وظايف اخلاقي معلم شامل اهتمام به رشد همه‌جانبه متعلم ، صبر و بردباري در فرايند تعليم، خدامحوري در انتقال دانش، ايجاد اميدواري و انگيزه، پايبندي به اخلاق نيكو و استمرار در تعليم مورد توجه قرار گرفته است. از سوي ديگر تكاليف اخلاقي متعلم شامل احترام و تكريم استاد، توكل بر خداوند در مسير يادگيري، اطاعت آگاهانه از معلم، پرهيز از عيب‌جويي و حفظ حريم استاد و داشتن نيتي الهي در كسب علم تحليل شده است. در ادامه نيز به اصول رفتاري اختصاص دارد كه نحوه تعامل عملي معلم و متعلم ، شيوه‌هاي مؤثر تدريس مانند الگودهي عملي، استفاده از تمثيل و تشبيه، طرح پرسش‌هاي هدفمند، تركيب هشدارها و تشويق‌ها و توجه مستمر به دانش‌افزايي و همچنين آداب رفتار متعلم شامل رعايت ادب در برخورد با استاد، گوش دادن فعال و تأمل در سخنان معلم، مشاركت سازنده در فرايند يادگيري، پرهيز از عوامل بازدارنده رشد فكري و رعايت نزاكت در گفتگو بررسي شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه نظام تربيتي اسلام با تلفيق اصول اخلاقي و رفتاري، الگويي جامع و متوازن براي رابطه معلم و متعلم ارائه مي‌دهد كه هم به رشد علمي و هم به تعالي معنوي توجه دارد. اين نظام با تأكيد بر مسئوليت‌هاي متقابل و حقوق دو طرف، از انعطاف‌پذيري لازم براي تطبيق با شرايط مختلف برخوردار است. نتايج اين مطالعه مي‌تواند به عنوان چارچوبي ارزشمند براي بهبود كيفيت روابط تربيتي در محيط‌هاي آموزشي مورد استفاده قرار گيرد و نقشي مؤثر در ارتقاي كيفي فرايند تعليم و تربيت ايفا نمايد.