پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

واژة الف و لام از واژه‌هاي پركاربرد در زبان عربي به‌ويژه در قرآن كريم است. اين واژه در ساختارهاي مختلف كلامي بر معاني گوناگون دلالت مي‌كند و در ضمن دو نوع حرفي و اسمي، بر انواع مختلفي نظير جنس، استغراق حقيقي و مجازي، عهد ذكري، ذهني و حضوري، زائده، لمحيه، اسم موصول و نائب از اسم و غيره شاخه‌بندي مي‌شود. بي‌توجهي به الف و لام، موجب تغيير معنا و مراد واقعي كلام الهي مي‌شود؛ بنابراين شناخت انواع اين واژه و تمييز قائل شدن بين آن‌ها به خاطر مشابهت كاربردشان يكي از دغدغه‌هاي هميشگي افراد حتي متخصصان و آگاهان اين زبان است. از جمله مفسران مهم، در اين زمينه كه دقت نظر زيادي به كار برده‌اند و نظرات خاصي را ارائه داده‌اند، علامه طباطبايي و زمخشري هستند. آن دو در تفاسير الميزان و الكشاف با نوع نگاه و برداشت خاصي كه از الف و لام دارند به بيان آراي تفسيري خود پرداخته‌اند. پرسشي كه در اين زمينه وجود دارد كه اشتراكات، افتراقات و اختصاصات هركدام از اين دو مفسر در اين زمينه چه چيزهايي مي باشند؟ اهميت پاسخ به اين پرسش ها با توجه به اهميت جايگاه اين دو تفسير و اين دو مفسر قابل تبيين بوده است؛ به همين دليل پژوهش حاضر با روش جمع آوري كتابخانه‌اي و جمع بندي تحليلي توصيفي، مورد مطالعه قرار گرفت و از جمله نتايجي كه از اين تحقيق به دست آمد اين است كه در پانزده جزء اول قران كريم نظرات اختلافي، اشتراكي و اختصاصي علامه طباطبايي و زمخشري در 39 مورد وجود دارد. اختلاف ديدگاهشان در معناي الف و لام عهد – جنس و در معناي الف و لام عهد – زائده و در معناي الف و لام جنس – نائب از اسم ظاهر و اشتراكات آن‌ها در الف و لام عهد، جنس و الف و لام مفيد تفخيم بوده است. اختصاصات علامه در الف و لام عهد، جنس، موصول، مفيد تأكيد و مفيد كمال و نظرات اختصاصي زمخشري در الف و لام عهد، جنس و بدل از لفظ جلاله الله بود كه مورد تبيين و تحليل قرار گرفت و سعي گرديد در پايان بحث از هر مورد، نظر بهتر با ذكر دليل بيان شود.