پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نوشتار حاضر با عنوان عوامل پويايي و ركود فقه اماميه به هدف تبيين و بررسي عوامل پويايي و ركود فقه اماميه به روش توصيفي و تحليلي نگاشته شده است. فقه اماميه داراي شاخصه هايي است. در ميان اين شاخصه ها، سه ويژگي، يعني جاودانه بودن فقه، فراگيربودن و انعطاف پذيري فقه است كه بسيارحائز اهميت مي باشد كه در كمتر دانشي مي توان اين ويژگي ها را يافت. اين ويژگي ها باعث مي شود كه ذهن هر انساني را به فكر فرو برد كه علت اين كارآمدي و توانمندي فقه در قبال نيازهاي بي شمار انسان چيست؟ نوشتار حاضر به دنبال آن است تا ضمن طرح موضوع بحث به تبيين علل و عوامل پويايي و همچنين بررسي عوامل ركود فقه اماميه در عرصه حيات جمعي انسان ها پرداخته شود. عوامل فقه پويا كه همان فقه سنتي است خود را با شرايط زمان منطبق مي كند، و بـه عوامـل دروني و بيروني تقسيم مي گردد. عوامل دروني عواملي است مر بوط به كارمجتهد، با توجه به مبـادي و منـابع فقـه و عنايت به خصوصيات انعطاف پذير كتاب و سنت و به كارگيري عقل به عنوان منبعـي بـراي اسـتنباط احكـام. عوامـل بيروني به عامل زمان و مكان كه ظرف تحقق فقه پوياست ، و نيز عامل حكومت، كه مصدر و مجري احكام حكومتي در دايرە ي مصلحت نظام، وحفظ حدود وثغور مسلمين ازتجاوز بيگانگان است، اشاره مي كند. بررسي عوامل پويايي وركود نسبي فقه شيعه درادواري ازتاريخ فقه، باتوجه به اينكه فقه اماميه درذات خودپويندگي وبالنده است دربعضي از زمانها دچارخمودگي وسكون شده وغفلت ومانع تراشي پاره اي خواص و فريفتگي عامه مردم بعد از رحلت پيامبر اسلام ﷺ حوادث تلخي را رقم زد كه بارزترين آنها سقوط مرجعيت ديني و سياسي اهل بيت عليهم السلام بود. در بيان اين واقعيت تلخ همين بس كه فقه اسلام ناب محمدي بعد از شهادت حضرت علي تا عصر پيروزي انقلاب اسلامي ايران يعني نزديك به چهارده قرن در برهه هايي از زمان از عرصه حيات اجتماعي منزوي گرديد. و فقها كه رهبري ديني و معنوي شيعيان را بر عهده داشتند به ناچار به حوزه هاي فردي فقه پرداختند و به دليل عدم وجود بستر مناسب و عدم بسط يد از عرصه هاي اجتماعي آن دست كشيدند.