پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بدون ترديد، يكي از مهم‌ترين مباحث بنيادي و مقدماتي در حوزه تفسير قرآن، مسئله جامعيت اين كتاب آسماني است. جامعيت قرآن به‌معناي گستردگي و شمول آن بر تمامي مسائل فردي و اجتماعي است كه همواره مورد بحث و تحليل انديشمندان و مفسران مختلف بوده است. در اين راستا، حوزه جامعيت قرآن شامل جريان‌هاي مختلف فكري است كه هر يك در تعريف و بازشناسي حدود و قلمرو آن، ديدگاه متفاوتي ارائه كرده‌اند. بنابراين، در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي‌تحليلي تلاش شده است تا جريان‌هاي فكري مرتبط با جامعيت قرآن شناسايي و تحليل شوند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه سه جريان اصلي در اين حوزه قابل تفكيك هستند: الف) جريان افراطي با محوريت تصوف‌گرايي كه غزالي از جمله نمايندگان برجسته آن است؛ ب) جريان تفريطي با محوريت غرب‌گرايي و تفكرات جدايي دين از سياست؛ ج) جريان اعتدالي كه اصالت‌گرايي و وفاداري به متن قرآن را ترويج مي‌دهد. بر اساس اين جريان‌هاي فكري، سه نگرش كلي پيرامون قلمرو جامعيت قرآن قابل تصور است: الف) نگرش حداكثري كه بر شمول كامل قرآن بر همه مسائل تأكيد دارد؛ ب) نگرش حداقلي كه تنها به امور عبادي و اخلاقي محدود مي‌شود؛ ج) نگرش اعتدالي كه ديدگاهي ميانه‌رو را دنبال مي‌كند و تفسيرهاي متعادل‌تري ارائه مي‌دهد