پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نعمت، شكر، توكل، فضيلت، تأثير شناختي، تأثير رفتاري، قرآن، روايت معصومان.چكيده: بي شك، توجه شناختي و رفتاري به نعمت‎هاي الهي تأثير انكارناپذيري در كسب فضائل ‌اخلاقي داشته و همواره مورد توجّه عالمان دين و اخلاق بوده است. موضوعي كه اخيراً برخي افراد از اهميت آن؛ غافل شده‌اند. از اين‌رو بايسته است كه اين موضوع از ديدگاه آيات و روايات مدار توجه و مداقه قرارگيرد. در پژوهش پيش‎رو با تدبّر در آيات قرآن كريم و روايات ائمه اطهار«عليهم السلام» تأثير شناختي و رفتاري توجّه به نعمت‌ها و تاثير آن بر كسب فضائل اخلاقي بررسي شده است. اين پژوهش، توصيفي تحليلي بوده و گستره مطالعاتي آن قرآن و روايات است و نتايج آن عبارت است از: 1. فطرت و تمايل فطري از نعمت‌هاي الهي است و اين تمايل سبب خداگرايي مي شود و انسان در مسير توحيد قرار مي گيرد 2. انسان با كسب علوم و معارف «خود» را مي‌شناسد وخودشناسي، عامل خداشناسي است؛ زيرا‌ بينش انسان و زندگي و عمل او را توحيدي مي‌كند. 3. با تفكّر در نعمت هاي مادّي و معنوي مي‌توان دريافت كه خدا منشأ همه نعمت‌ها است. نعمت‎هاي مادي را عادلانه در اختيار ما قرار داده و نعمت هاي معنوي نيز با توجّه به استحقاق ذاتي به ما عطا مي‎شود. 4. هدف از فضل و اعطاي اين نعمت‌ها رشد و كمال است. 5. از خدا دانستن نعمت‌ها بي شمار در حقيقت نوعي شكرگذاري است. 6. عقل فرمان مي‌دهد كه شكر مُنعم واجب است، اما هرگز نمي‌توان شكر تمام نعمت هاي خداوند را به‌جا آورد؛ زيرا توفيق شكرنعمت نيز نعمتي از جانب خداوند است و خود نيازمند شكري ديگر است. 7. توجه به نعمت هاي الهي بر شئون رفتاري انسان تأثير مي‌گذارد و موجب آرامش است. براي نمونه. توجّه به نعمت ذكر و ياد خدا، نيل به مقام اطمينان، رفع اضطراب، فلاح‌ و رستگاري است و ثمره نعمت توكّل، اعتماد به نفس، كفايت امور، بصيرت و عزّت نفس است . بررسي و تبيين اين موضوع نقش مهمي در رستگاري انسان و كسب فضائل اخلاقي و از بين بردن رذائل اخلاقي خواهد داشت.