پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مباحث قابل‌تأمل كه در روش تبليغي قرآن و به‌عنوان بعدي از ابعاد توانمند وجود انسان در موضوعات تربيتي مورد بحث قرار گرفته، هيجان و نگاه عاطفي- هيجاني به تربيت است؛ به‌ويژه كه گاهي بخش قابل‌توجه فعاليت‌هاي روزانه‌ي هر انساني در تضاد با عقل و تنها براساس خواست هيجانات و عواطفش جامه‌ي عمل مي‌پوشد. بسياري از سامان‌يافتگي‌ها و نابساماني‌ها، پيشرفت‌ها و تباهي‌ها در عرصه‌هاي الهي، فردي و اجتماعي نيز بازتاب فعاليت‌هاي متكي بر هيجانات و عواطف و نقش‌هاي مثبت يا منفي آن‌ها است. از طرفي تبيين جايگاه و ضرورت تربيت اخلاقي و طرح دلالت‌هاي كاربردي بر اساس آن مي‌تواند مقدمات ورودش را به نظام تعليم‌و‌تربيت رسمي فراهم سازد. طي بررسي‌هاي انجام شده در قرآن كريم كه منبع انسان‌شناسي بوده و دربرگيرنده‌ي نظام تربيتي جامعي است، نقش هيجان‌ها بر تربيت اخلاقي در حوزه‌ي تربيت الهي، فردي و اجتماعي به اين ترتيب قابل استخراج است: اخلاص در دين و دوستي خدا، استجابت دعا، اطمينان قلبي، جلوگيري از غفلت نفس، دوري از لغو و بيهودگي، افزايش حلم، احساس مسئوليت، تقوي، افزايش توكل، طراوت ظاهر و شادي دل، تاليف قلوب، زندگي مسالمت‌آميز و كمك به همنوع، دوري از طاغوت، ايجاد ترس در دل دشمن، تعاون عمومي، انسجام حيات اجتماعي و تكريم يتيم نقش‌هاي مثبت هيجان را در تربيت اخلاقي رقم زده و نقش‌هاي منفي آن مثل از دست دادن رضايت، انتقام الهي و تحريك بيشتر شيطان، عدم اعتماد به نفس، مخفي‌كاري، نفاق، غرور و مستي، دلسردي و بي‌حوصلگي، آفت روحي و عملي، تحريف حقائق، اختلال در فكر و عمل، عدم باطن‌نگري، انعطاف‌پذيري، تكبر، نااميدي و ظلم، عدم انفاق، حس انتقام‌جويي و اختلاف قابل‌توجه هستند؛ مواردي كه با نقش‌هاي شناختي، نگرشي و عملكردي هيجان در حيطه‌ي روانشناسي هم تطبيق اجمالي داده شده‌ و طي پژوهشي به روش توصيفي- تحليلي و به صورت ميان‌رشته‌اي ديني- روانشناسي مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است.