پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در پايان‌نامه حاضر به تبيين چيستي و چگونگي تكامل برزخي با تكيه بر آراء فلاسفه و متكلمان اسلامي پرداخته‌ايم. ابتدا مباني هر يك را در خصوص تكامل برزخي بيان نموده و سپس چگونگي تكامل انسان در عالم دنيا و عالم برزخ را از ديدگاه فلاسفه و متكلمان اسلامي مورد مقايسه قرار داده‌ايم. پژوهش حاضر از اين‌رو حائز اهميّت است و انجام آن ضرورت دارد كه نتايج كاربردي فراواني بر آن مترتّب است و با عقلاني‌سازي امور ديني مي‌توان باعث گسترش اعتقاد به امور اخروي و معنوي در جامعه شد كه اين امر تأثيرات زيادي در نحوۀ تعامل صحيح انسان‌ها با يكديگر و انجام اعمال صالح خواهد داشت. در اين نوشتار اطلاعات و داده‌ها به روش كتابخانه‌اي جمع‌آوري شده و سپس با روش توصيفي ـ تحليلي مورد بررسي قرار گرفته است. از جمله يافته‌هاي پژوهش حاضر مي‌توان به اين امر اشاره كرد كه انديشه‌هاي متكلمان و فلاسفه اسلامي در خصوص بحث تكامل برزخي بسيار به يكديگر نزديك هستند. در اين راستا فلاسفه بيشتر بر شواهد عقلي تأكيد نموده‌اند و متكلمان به شواهد نقلي توجه داشته‌اند. از تفاوت‌هايي كه مي‌توان بين فلاسفه و متكلمان بيان داشت اين است كه تبيين متكلمان چون بيشتر مبتني بر شواهد نقلي است براي عموم انسان-ها قابل فهم‌تر و نيز كاربردي‌تر است هر چند نمي‌توان در اين خصوص تفكيك كاملي را لحاظ قرار داد و فلاسفه و متكلماني بوده‌اند كه به هر دو مورد شواهد عقلي و شواهد نقلي نظر داشته‌اند. فلاسفه و متكلمان اسلامي هر دو معتقد هستند، تكامل نفوس انساني در عالم دنيا و نيز در عالم برزخ به واسطۀ علم و عمل است و مبتني بر قوانين و نظام حاكم بر عالم برزخ در آنجا نيز تكامل وجود دارد. اگر چه كيفيت تكامل در عالم برزخ با تكامل دنيوي متفاوت مي‌باشد، با اين وجود زمينه‌هاي ترقي و تكامل در عالم برزخ را بايد در دنيا فراهم نمود؛ حركت تكاملي انسان در جهان آخرت دنبالۀ همان حركتي است كه انسان در حيات دنيوي داشته است.