پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

عقل داراي كاركردهاي مختلفي در ميان اصوليون و فقها است. ازجمله كاركردهاي عقل در مباحث فقهي كاركرد آلي و كاركرد استقلالي آن مي‌باشد. در استفاده از عقل به‌عنوان يك ابزار در استخراج احكام شرعي از منابع مورد اتفاق مذاهب، بين همه فقهاي اماميه و اهل تسنن اتفاق‌نظر وجود دارد لذا در اين مورد بحثي صورت نگرفته است اما در مورد كاركرد عقل به‌عنوان يك منبع مستقل بين انديشمندان شيعه و اهل سنت اختلافاتي به چشم مي‌خورد. شيعه پس از رحلت پيامبر با وجودائمه معصومين از ورود به بحث اجتهاد بي نياز بود زيرا ازمنظر شيعه سنت امامان شيعه واحكام صادره از رسول اكرم (ص)نيز براي عمل به احكام كفايت مي كرداما بعد از غيبت صغري ازجهت عدم دسترسي به معصوم و از بين رفتن برخي از منابع روايي و نيز پيش آمدن مسائل جديد، براي استنباط احكام شرعي از دلايل عقلي به‌عنوان يكي ديگر از منابع استنباط احكام ياد مي‌كنند؛ اما ميان اهل تسنن بعد از رحلت پيامبربرخي از فرق اهل سنت مانند احناف، روايات محدودي ازپيامبررا مورد پذيرش قرار دادندلذا با توجه به محدوديت منابع بدون تصريح به‌عنوان عقل به‌عنوان منبع استنباط به‌ناچار نسبت به مسائل مستحدثه و آنچه را كه ضمن كتاب و سنت به‌وضوح بيان نشده است به «رأي» متمسك مي‌شوند وازمنابعي فرعي ديگري مانند استحسان و قياس استفاده مي‌كنند و گروهي ديگر از آنان كه اهل حديث ناميده ميشوند صرفاً به همان احاديث موجود بسنده مي‌كنند.