پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تقديم و تاخير يكي از مباحث ظريف علوم بلاغي و علوم قرآني است كه مفسران و انديشمندان علوم اسلامي به آن پرداخته‌اند. انديشمندان در پي يافتن دلايل مختلف تقديم و تاخير در آيات و مفسران در پي يافتن فهم دلالي و تفسيري اين دو اسلوب از معناي اصلي آيات هستند. و به جنبه اعجازي آيات كه موضوعات مختلف را با زيبايي و فصاحت بيان و به رواني و سادگي پرداخته، اشاره كنند. «تقديم» از ريشه «قدم» به معناي سبقت در امر و جلو انداختن و پيش رفتن است. تأخير از ريشه «أخر» و ضد تقديم است. تقديم و تاخير در اصطلاح به معناي جابجايي كلمات قرآن كريم در جمله از جايگاه اصلي خود بنا برضرورت نحوي يا بلاغي، مي‌باشد. گاهي برخي از اجزاي جمله مانند: مبتدا، خبر، فاعل، مفعول و ... بر اساس يك هدف نحوي–بلاغي دركلام مقدّم يا موخّر از جايگاه خودآورده مي‌شوند، و باعث ايجاد تغييرات ظريف و بخصوصي در دامنه‌ي معنايي جمله و متن مي‌شوند و از آنجايي كه قرآن كريم بُعد زيباشناسي را مدنظر داشته، شناخت اين ظرافت‌ها و بلاغت‌هاي ادبي باعث بهره‌مندي بيشتر از معاني قرآن مي‌شود. مفسران قرآن به تناسب رويكرد‌ها و گرايش‌هاي خاص تفسيري، برخي از تقديم و تاخيرهاي موجود در قرآن را بيان كرده‌ و با توجه به ظرافت‌هاي معنايي تقديم و تاخير، برداشت و تفسير خود را ارائه داده‌اند.