پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده آموزه‌هاي اسلام براي كاهش فاصله طبقاتي، تدابيري همچون معرفي منابع مالي و توزيع عادلانه بيت المال براي عموم طبقات به‌ويژه اقشار آسيب‌پذير جامعه در نظر گرفته است. پژوهش حاضر با هدف واكاوي خدمات عباسيان به اقشار آسيب‌پذير بغداد در دويست سال نخست حكومت عباسيان صورت گرفته و با رويكرد توصيفي- تحليلي با مراجعه به منابع معتبر تاريخي ضمن پاسخ به سوال اصلي به شناسايي كم و كيف خدمات عباسي در ابعاد علمي،اقتصادي، بهداشتي و فرهنگي به طبقه آسيب‌پذير جامعه پرداخته شده است. عباسيان با آگاهي از تبعيض امويان بر مردم، مدعي تشكيل حكومت اسلامي همراه با شعارهاي مذهبي و عدالت خواه شدند. علويان و خراساني‌ها نيز بيشترين حمايت را از دولت نوپا كردند. از پيدايش عباسيان تا پايان خلافت مأمون، دوره اقتدار و عظمت اين حكومت به‌شمار مي‌آيد. خلفا با همفكري ايرانيان خردمند در بخش‌هاي فرهنگي، اقتصادي، آموزشي و بهداشتي با تأسيس نهادهاي علمي، تشكيلات اداري و مالي گسترده و منظم، بيمارستان‌هاي مجهز با امكانات رايگان، توجه به امور كشاورزي، بازرگاني و حمايت از برخي مشاغل، برپايي مراسم-هاي مذهبي – ملي و برنامه‌هاي فرهنگي مختلف خدماتي به همه طبقات اجتماعي به‌ويژه به اقشار محروم جامعه رساندند كه در عصر آن روز حتي در اروپا، سابقه نداشت. مردم از ديار ديگر به سوي شهر بغداد رهسپار شدند. اين بدين معنا نيست كه جامعه عباسي در تمام دوره‌ها از فراواني و آباداني و امنيت كامل برخوردار بودند. شكاف طبقاتي، تحميل افكار معتزله در سطح كشور، خوش‌گذراني و تجمل‌پرستي شاهان و درباريان، دخالت زنان و پرده نشيني خلفا، مصادره اموال، نفوذ تركان، تعيين ولايتعهدي و عواملي ديگر سبب پريشاني و آشفتگي نه تنها در قشر آسيب پذير بلكه عموم مردم شده بود. آشوب و فتنه هايي كه در زمان هر يك از خلفا ايجاد شده حاكي از آن است كه مردم از وضعيت موجود جامعه خسته شده‌اند. در دوره‌هاي بعدي صداي معترضين به مراتب بيشتر و زمينه براي آشوب ميداني و تجزيه حكومت مركزي و مستقل شدن واليان منطقه فراهم شد.