پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مناظره گفتماني براي ايجاد فهم مشترك و درك متقابل توأم با اثربخشي دو جانبه است از اين رو ائمه معصوم (عليهم السلام) به ويژه حضرت رضا (عليه السلام) آن را به عنوان يكي از روش‌هاي آموزشي در موضوعات پر چالش علمي درخور دقت و تأمل بسيار مي‌دانستند. هدف اين مقاله تبيين روش مورد نظر بر اساس شيوۀ مناظره هاي علمي امام رضا (عليه السلام) با علماي اديان ديگر است. بنابراين اين مقاله الگوي عملي مناظره را ارايه مي‌دهد اين مقاله كه از نوع پژوهش هاي كاربردي بوده با روش تحليلي-تبييني است. و با استفاده از منابع كتابخانه اي، به مطالعه مناظرات امام رضا (عليه السلام) مي‌پردازد كه با توجه به روش، اصول و چگونگي فرايند مناظره هاي آن حضرت مي‌توان آن را به عنوان روش آموزشي مطرح كرد و به كار بست. در اين تحقيق ابتدا روش مناظراتي حضرت رضا (عليه السلام) و سپس اصول حاكم بر روند آن و چگونگي فرايند يك مناظرۀ علمي نزد آن حضرت بررسي مي‌شود. يافته ها نشان مي‌دهد مناظره بسيار مهم، ظريف و حساس است به گونه اي كه انجام مطلوب آن بسيار سودمند و اثربخش است و انجام غير صحيح و نامناسب آن نتيجه عكس مي‌دهد. نتايج نشان مي‌دهد توجه به منطق كه امام رضا (عليه السلام) در روند مناظره هاي خود مدنظر داشت از يك جهت در واقع مؤيد اين است كه مناظره و روند به كارگيري آن براي ايجاد فهم مشترك از مسائل، آگاهي بخشي و ايجاد نگرش توأم با عقلانيت است و از جهت ديگر، روش مناظره آن حضرت، نه جدل و تسلط علمي بر مسئله بود كه اساساً، از نظر علمي و رواني، بيشترين تأثيرات آموزشي را بر طرف مناظره خود مي‌گذاشت. در سيرۀ آموزشي آن حضرت و ائمه معصومين (عليهم السلام) يكي از ابعاد مهم توجه به چگونگي به كارگيري روش مناظره است. كه مي‌توان نقش بارزي را نه تنها در پيشبرد انديشه الهي كه در طرح مباحث نظري، از نظر دامنه و عمق داشته باشد. اما متأسفانه در محافل علمي و دانشگاه ها كمتر مورد توجه و استفاده علمي بوده است.