پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

شناخت جايگاه و منزلت انسان درميان سايرمخلوقات از ديرباز محل بحث واختلاف نظرميان دانشمندان،از جمله متكلمان بوده است به گونه اي كه عده اي قائل به برتري انسان برملائكه هستند،البته اين گروه خود به دودسته تقسيم مي‌شوند: گروهي قائل به برتري مطلق انسان برملائكه و گروه ديگر،قائل به برتري نسبي انسان برملائكه مي باشند و در مقابل عده اي قائل به برتري ملائكه برانسان شده اند. اگر ديدگاه اسلام نسبت به انسان به درستي تبيين نشود وشأن وجايگاه انسان درنظام هستي و نيز درميان ساير مخلوقات چنانكه هست ترسيم نشود، آنگاه شاهد افول انسان به پايين ترين مرتبه ي هستي«أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» خواهيم بود؛از اين رو اهميت و ضرورت تحقيق پيرامون اين موضوع روشن مي شود. اين نوشتار،با هدف تبيين ومقايسه ي تطبيقي ديدگاه كلامي و ادله‌ي دو تن از متكلمان بزرگ شيعه و سني:علامه طباطبايي و فخررازي پيرامون موضوع تفاضل انسان و ملائكه نگاشته شده است. تحقيق حاضرنشان مي دهد كه علامه طباطبايي معتقد است ملائكه برتري ذاتي برانسان دارند؛ زيرا ازيك سو،ذات ملائكه مانند ذات انسان با كدورت هاي هوي وهوس آميخته نيست و از سوي ديگر عبادت ملائكه نيزخالص ‌ترازعبادت انسان است؛زيرا عبادت آن ها مانند عبادت انسان دستخوش شرك قرارنمي گيرد؛امّا با تمام اين اوصاف،انسان داراي چنان ظرفيت وجودي است كه مي‌تواند در اثراستعدادهاي حاصله به مقامي از قرب و به حدي از كمال برسد كه مافوق حدي باشد كه ملائكه بانورذاتي خود درابتداي وجودشان به آن رسيده اند. در مقابل فخررازي قائل به برتري كروبين ازملائكه به طورمطلق(حتي برانبيا)،آن گاه برجستگان بشر (انبيا) بر ساير ملائكه؛سپس عموم ملائكه ازعموم بشرمي باشد. تحقيق حاضربه شيوه ي توصيفي-تحليلي با استفاده ازمنابع كتابخانه اي به رشته ي تحرير در آمده است. واژگان كليدي:انسان،ملك،برتري،علامه طباطبايي و فخررازي