پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

دو واژه «صبر» و «علم» ازجمله مفاهيم قرآني است كه ميان آن ها ارتباط وجود دارد. صبر، حالتي دروني است كه مقاومت انسان را درراه رسيدن به كمال و تحمل سختي‌ها در مبارزه با موانع نشان مي‌دهد. علم به معناي مجموعه دانسته‌ هايي منسجم درباره يك موضوع يا مطالعاتي در جهت دستيابي به يك هدف معرفتي است. بررسي و شناخت رابطه علم و صبر و تأثير هريك در ديگري، نقش مؤثري در زندگي انسان و صبر در برابر دستورات الهي و تلاش براي كسب علم و معرفت دارد. اهميت فراوان مسئله علم و صبر و خلأ پژوهشي درباره رابطه اين دو فضيلت مهم، نيز ضرورت بررسي اين موضوع را دوچندان مي ‌كند. از اين ‌رو، هدف تحقيق حاضر تبيين مفهوم دقيق صبر و علم به روش توصيفي تحليلي جهت دستيابي به پاسخ اين سؤال است كه علم و آگاهي چگونه منشأ صبر و صبر چگونه منجر به علم و معرفت مي‌ گردد؟ بر اساس آموزه‌ هاي ديني، علم صفتي اكتسابي است كه لازمه‌اش صبر و صبر نيز فضيلت ثانويه است كه نياز به علم و معرفت دارد. بر پايه يافته‌ هاي تحقيق، صبر به لحاظ كيفيت داراي دو قسم صبر ممدوح و مذموم است. صبر مذموم مانند صبر بت‌ پرستي و صبر بر عذاب جهنم يا سلطه پذيري، نمي ‌تواند مقدمه و زمينه‌ ساز علم باشد برخلاف صبر ممدوح (اعم از صبر بر طاعت، معصيت و مصيبت) كه موجب تحصيل، ترويج و تبليغ علم است. قرآن كريم چهارراه معرفتي اعم از حسي و غير حسي (عقلي، وحياني و شهودي) را براي انسان به رسميت شناخته است. علمي كه مقدمه صبر است مي‌ تواند حسي يا غير حسي باشد و ميزان صبر با توجه به نوع آن، متفاوت خواهد بود. علم به اسرار طبيعت و تاريخ از مصاديق مهم علم حسي و علم به حكمت الهي و هدف، از مصاديق علوم غير حسي است كه انگيزه صبر را در انسان تقويت مي ‌كند.