پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تأويل از مباحث مهم و كاربردي دانش تفسير و علوم قرآن است. مرحوم آيت الله معرفت و جوادي آملي از قرآن پژوهان معاصر اند كه در آثار‌شان، از تأويل بحث هاي عميق و احياناً تازه‌اي داشته اند. در اين پژوهش تلاش شده است تا ديدگاه آيت الله معرفت و آيت الله جوادي آملي در خصوص تأويل قرآن و حصر و عدم آن بررسي و تبيين گردد. هر دو مفسر ضمن بررسي آيات مربوط به تأويل و روايات ائمه اطهار و برخي فرقه ها، به‌شكل تازه، مسئله تأويل را از جهات متعدد مورد كنكاش قرار داده اند. به نظر مرحوم معرفت، تأويل به معناي: توجيه متشابهات و بطن آيه است كه با تجريد و الغاي خصوصيات قابل تعميم است. جاودانگي پيام قرآن؛ برخورداري قرآن از سطوح متعدد معنايي؛ مرجعيت علمي ائمه عليهم‌السلام؛ عدم تحريف قرآن؛ اصل عموميت آيه؛ تفاوت تأويل و تفسير؛ ضابطه‌‌مند بودن تأويل و عدم انحصار علم تأويل به خدا و عترت عليهم‌السلام، مباني تأويل نزد مرحوم معرفت است. از ديدگاه جوادي آملي، تأويل از سنخ مفاهيم لفظي نيست، بلكه حقيقتي است خارجي و رابطه‌اش با لفظ، رابطه ممثّل است ، نه رابطه مفهوم به مفهوم يا مفهوم به مصداق. مباني تأويل نزد جوادي آملي و مرحوم معرفت، به استثناي يك مورد(انحصار علم تأويل به خدا و راسخان در علم)، بقيه مشترك است. روش دستيابي به تأويل از نظر مرحوم آيت الله معرفت، علاوه بر رجوع به اهل بيت و سنت مطهّره شان، شناخت عوامل تشابه و ابهام است. آيت الله جوادي آملي به اين نظر است كه تأويل با درس و مدرسه بدست نمي آيد، بلكه آگاهي از تأويل و روش دستيابي آن ارتباط وثيق با اهل بيت پيامبر اسلام عليهم‌السلام دارد كه آنان راسخان در علم اند.