پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده اگر از هر زاويه به قرآن كريم نگاه شود در آن ظرافت ها و ويژگي هايي ديده مي شود كه در اوج فصاحت و بلاغت است و انسان را وادار مي كند به فوق بشري بودن آن اعتراف كند. يكي از شاخه هاي بلاغت، علم معاني است. علم معاني در بلاغت نقش مؤثري در تفهيم مطلب دارد، زيرا اين علم از صنايع مختلفي مثل خبر و انشاء، احوال مسند و مسندإليه، اطلاق و تقييد، قصر، وصل و فصل، ايجاز، اطناب و مساوات تشكيل شده است كه باعث جذابيت كلام و درك آسان، دقيق و عميق پيام گوينده مي شود. يكي از جلوه هاي معاني در بحث اطلاق و تقييد يعني اغراض بلاغي اصلي و ثانويه نعت است كه در فصل هاي جداگانه اي با ارائه آياتي از قرآن كريم مورد پژوهش قرار گرفته است و در پايان هر فصل نيز نتيجه ي حاصل از مباحث آن آمده است. ابتدا اغراض اوليه و اصلي نعت كه شامل نعت توضيحي و تخصيصي مي باشد در پنج جزء اول قرآن كريم با محوريت مجمع البيان مورد بررسي قرار گرفته كه غرض بلاغي نعت تخصيصي آيات بيشتري را به خود اختصاص داده است. باتوجه به اينكه در نعت توضيحي، نعت و منعوت هر دو معرفه هستند و هدف نعت اين است كه منعوت را واضح تر و روشن تر كند ولي در نعت تخصيصي، نعت و منعوت هر دو نكره هستند و با نكره بودن نعت، دايره ابهام منعوت تنگ تر مي شود. و در فصل ديگري اغراض ثانويه نعت به صورت مبسوط بررسي شده است كه شامل مدح، ذم، تعظيم، تحقير، مبالغه، ترحم و كشف حقيقت و ماهيت منعوت مي باشد كه هر كدام به نوبه ي خود نقاشي زيبا و ماندگاري از سخن را به تصوير كشيده اند. پژوهش حاضر به شيوه كتابخانه اي با گردآوري مطالب و استناد به قرآن و منابع صرفي، نحوي، بلاغي و لغوي، و به روش توصيفي_ تحليلي، به اين موضوع مي پردازد. كليد واژه ها: اغراض بلاغي، اغراض ثانويه، مجمع البيان، نعت، نعت تخصيصي، نعت توضيحي