پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بداء يكي از اعتقادات شيعه و از جمله مسائلي است كه در طول تاريخ موافقان و مخالفاني داشته است كه هر كدام براي خود دليلي را بيان كرده اند. موافقان بداء، قائلند كه بداء به معناي آشكار شدن بعد از مخفي بودن براي انسانها بكار مي‌رود و بداء به معناي آشكار كردن بعد از مخفي شدن يا همان ابداء براي خداوند به كارمي رود، شيعه به دليل تبعيت از ائمۀ معصومين (عليهم السلام) به شدت از بداء حمايت مي‌كند و مي‌گويد: خداوند به چيزي مثل بداء عبادت نشده است. مخالفان بداء براي انكار آن دلايلي را بيان كرده‌اند: از جملۀ فخر رازي، بداء را مستلزم تغيير در علم الهي و اتصاف خداوند به جهل و نقص مي داند. قاضي عبدالجبار، بداء را مستلزم حدوث در اراده الهي مي داند و بعضي ديگر از علماي اهل سنت بداء در تكوين و تشريع را انكار مي كنند بنا براينكه بداء در تشريع مستلزم تغيير در ذات باري تعالي مي شود كه با دلايل قرآني و عقلي به مخالفان پاسخ داده شد كه: خداوند بر همه چيز محيط است و بر ذات باري تعالي چيزي مخفي نيست تا آشكار شود و خداوند هر موقع كه مصلحت بداند امري را جايگزين امري ديگر مي‌كند. لذا اين پژوهش با هدف آشنايي با مفهوم بداء و بررسي ديدگاه آيت الله سبحاني پيرامون بداء و نقد نظر مخالفان انجام گرفته و در آن تلاش گرديده است كه به اين سوال پاسخ داده شود كه: نظرآيت الله سبحاني در مورد بداء چيست؟ نقد ادله مخالفين چيست؟ تحقيق از نوع تحقيقات توصيفي_تحليلي و روش بكار رفته در آن اسنادي كتابخانه‌اي است داده هاي مورد نياز متناسب با اهداف و سوالات تحقيق با استفاده از فيش جمع آوري و در تحليل داده ها از روش تحليل محتوا استفاده شده است. از مهمترين نتايج اين مطالعه مي توان به اين اشاره كرد كه: بداء در نظر شيعيان همان تغيير سرنوشت با اعمال روا و نارواست كه مورد اتفاق همۀ مسلمانان است، و بداء به معناي علم بعد از جهل كه مورد انكار اعلام اهل سنت و يهود است اصلاً مورد نظر شيعيان نيست و اينكه در قضا و قدر به معناي غيرحتمي با توجه به اعمال بندگان بداء صورت مي گيرد و تفاوت بين نسخ و بداء اين است كه نسخ در تشريعيات است و بداء در تكوينيات است.