پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مهم ترين حقوق مالي زوجه نفقه است. برخلاف ساير حقوق مالي، نفقه در طول زندگي زناشويي نيز جريان دارد. نفقه زوجه به تصريح قرآن كريم يك مفهوم عرفي است كه عنصر زمان و مكان در آن نقش تعيين كننده اي دارد؛ و حقي است كه با عقد دائم يا موقتي كه نفقه در آن شرط شده، يا شروطي، از جمله عقد دائم و عدم نشوز زن، به ملكيت وي در مي آيد و مرد مكلف به پرداخت آن بر طبق شأن و موقعيت زوجين هست. همه فقها در اصل نفقه اتفاق نظر دارند اما در مورد مصاديق و ملاك تعيين و مقدار آن اختلاف آرا وجود دارد. اين نوشتار به بررسي آراي فقها مي پردازد و به دنبال پاسخ گويي به اين سوال است كه ملاك و معيار تعيين ميزان نفقه در نظر فقها چيست و نفقه شامل كدام دسته از مايحتاج زن مي شود و با گذشت زمان، در حال حاضر كدام يك از نياز هاي زنان مصداق نفقه محسوب مي شود. آيا هزينه تفريح، كتاب، جراحي زيبايي، تحصيل و درمان زوجه و ... نفقه به شمار مي رود؟ در باب مصاديق نفقه هم نظرات فقها واحد نيست. گروه اول ذكر مصاديق نفقه در روايات را بر انحصار حمل نموده اند اما گرده دوم آنها را از باب تمثيل دانسته و تأمين كليه نيازهاي متعارف زوجه را بر عهده مرد واجب مي دانند. از سويي، هرچند اصل بر استقلال مالي زوجه غالباً در مالكيت بر نفقه خودش است مي تواند همانند مرد هر گونه تصرف و نقل و انتقال از قبيل خريد و فروش ، هبه ، صلح ، قرض و.... داشته باشد؛ اما در نحوه مالكيت در برخي مصاديق نفقه بين فقها و حقوق دانان اختلاف نظر وجود دارد؛ به نظر مي رسد، نحوه مالكيت مصاديق نفقه متفاوت است و اموالي كه انتفاع از آنها موجب تلف شدن عين آنهاست طبق اراده شوهر و عرف و عادت كه مفسر اراده است به نحو ملكيت است؛ و اموالي كه استفاده از آن ها سبب تلف شدن عين آن ها نيست، به نحو انتفاع است. البته اگر در موردي ثابت شود كه مقصود مرد، تمليك بوده است يا در محلي عرف و عادت حكايت از تمليك اشياي فوق مي كند، زوجه مالك آن ها خواهد بود و مي تواند هر گونه تصرفي در آن ها نمايد.