پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: در نهج البلاغه اسلوبهاي مختلفي براي زيبا سازي عبارتها به كار رفته است تشبيه يكي از اين اسلوبها است كه تأثير بسزايي در زيبا سازي و درك مطلب و فهم آن براي مخاطب ايجاد ميكند، يكي از جنبههاي بلاغي نهجالبلاغه، تشبيه است گاهي به شكل تشبيه بليغ و گاهي به شكل تشبيه مرسل متناسب با عبارت انجام ميگيرد. ابن ابي الحديد و ابن ميثم در شروح خود از اين كتاب از فنهاي بلاغي بهره بردهاند گرچه كه ديدگاه ابن ابي الحديد بيشتر تاريخي و ديدگاه ابن ميثم كلامي ادبي است. به دليل اينكه اين دو شارح در بيان خود از جنبههاي ادبي بهره بردهاند و بعضاً دچار اختلاف نظر در اين زمينه هستند به تطبيق نظرات آنها پراختيم، كه در مجموع ، به بيان اختلافات، اشتراكات و اختصاصات پرداخته شده است كه در ابتداي هر موردي اركان تشبيه بيان شده و در نهايت هر مورد به اعتبارهاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته است كه از مجموع چهل و دو عبارت مورد بررسي، هشت مورد اختلافي، هفده مورد اشتراكي، پنج مورد اختصاصي ابن ابي الحديد و دوازده مورد اختصاصي ابن ميثم ذكر شده است. بيشتر اختلافات بين اين دو شارح مربوط به اختلاف در تشخيص وجه شبه است به طوري كه در فصل دوم هشت مورد يافت شد كه پنج مورد آن بين اين دو شارح در بيان وجه شبه اختلاف وجود دارد. چنانچه در هشت خطبه پنج مورد از آنها اختلاف در بيان وجه شبه وجود دارد؛ در فصل اشتراكات تقريبا موارد زيادي وجود داشت كه تعدادي را انتخاب نموديم در اين فصل كه نوشته شد ابن ميثم در بيان تشبيهاتي كه مورد بررسي قرار گرفت به صورت تفصيلي به بيان و ذكر تشبيه موجود پرداخته بود. در اين فصل، ابن ميثم به صورت تفصيلي به بيان تشبيههاي موجود پرداخته است ولي ابن ابي الحديد به صورت اجمالي تشبيه به كار رفته را بيان نموده است و از مجموع هفده عبارت، چهارده مورد مربوط به تشبيه مرسل است، در فصل اختصاصات بيشترين آمار مربوط به ابن ميثم است كه بيشتر تشبيههات به كار رفته در تشبيه مرسل بيان شده است ولي ابن ابي الحديد تعداد محدودي اختصاص را بيان نموده است. كليد واژه‌ها: