پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تربيت اخلاقي و تزكيه نفس، بخش عمده اي از معارف اسلامي را در قرآن به خود اختصاص داده است. تا جايي كه خداوند آن را به منزله اصلي ترين هدف بعثت انبياء قرار داده است. سعادت خواهي از امور فطري است ولي وسوسه هاي شيطاني، و دلبستگي به دنياي فاني، موانع بزرگي اند كه آدمي را از مسير ترقي و كمال قرب الهي باز مي دارند. تربيت اخلاقي مي تواند اين موانع را برطرف سازد و انسان را به هدف نهايي و قرب الهي برساند. پژوهش پيش رو با استفاده از روش توصيفي- تحليلي درصدد دستيابي به شيوه هاي تربيت اخلاقي در قرآن از منظر تفسير تسنيم مي باشد. به اين منظور شيوه هاي تربيت اخلاقي در سه بعد معرفتي، عاطفي و رفتاري مورد بررسي قرار گرفت. ساحت معرفتي، جنبه عقلاني و شناختي روان آدمي را تشكيل مي دهد. بعد معرفتي داراي سه زير مجموعه شامل شناخت نفس، ياد خدا و ياد معاد است. انسان با شناخت نفس و ياد خدا و ياد معاد مي تواند از رهگذر آنها خودش يا ديگران را در زمينه تربيت اخلاقي به تلاش بيشتري وا دارد. بعد عاطفي داراي دو زير مجموعه محبت و انذار و تبشير است. در اين بعد انسان با تأثرات، انفعالات و احساسات روان خود سر و كار دارد و با انذار و تبشير گرايش ها و انگيزه هاي فطري خفته در انسان بيدار و تحريك مي شود. بعد رفتاري داراي دو زير مجموعه مراقبه و محاسبه و امر به معروف و نهي از منكر است. بعد رفتاري انسان، بعد بيروني و ظاهري نفس است كه يا در قالب سخن و گفتار يا به شكل رفتار، خود را نمايان مي كند. مراقبه در اصلاح نفس كوشيدن و محاسبه ارزيابي اعمال و رسيدگي به حساب است و امر به معروف يعني فرمان دادن به نيكي و نهي از منكر، باز داشتن از بدي و ناپسندي است. گفتني است كه آيت الله جوادي آملي معرفت نفس را ريشه همه كمالات مي دانند اگر معرفت نفس به طور صحيح حاصل گردد، هم معرفت به مبدأ حاصل مي‌شود و هم معرفت به معاد. بنابراين، لازم است انسان خويشتن خويش را شناخته و خود را از عيوب رهانده و كمالات را تحصيل كند تا از طريق معرفت نفس و به كارگيري روش هاي تربيت اخلاقي ديگر بتواند همراه با سعي و تلاش مظهر ولي مطلق شود.