پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مسائل بحث‌برانگيز در قرآن كريم كه محل مناقشۀ برخي از محققان قرار گرفته، در خلقت آغازين انسان، به خصوص تقدم خلقت مرد بر زن و واسطه بودن مرد در خلقت زن است. در اين نگرش، با مطرح كردن اولويت در خلقت مرد، از زن با عنوان جنس دوم و طفيل وجود مرد قلمداد شده و اساس خلقت زن را امري بي‌ارزش و صرفاً جهت كامجويي، ازدياد نسل و... معرفي كرده‌اند؛ در حالي كه مبتني بر تعاليم وحياني علي‌رغم تفاوت‌هاي جنسيتي، هر دو داراي وحدت نوعي و ماهيت انساني يكسان و منقسم از يك گوهر وجودي هستند؛ و خداوند متعال ملاك و معيار ارزش‌گذاري بين زن و مرد را در تقوا معرفي مي‌كند. تفاوت‌هايي كه در برخي احكام، بين زن و مرد وجود دارد، شائبه تبعيض و نابرابري را در ذهن برخي به وجود آورده است. اين تفاوت در حقوق، به دليل تفاوت در خلقت، وظايف و نقش‌هاي آنهاست بدون اينكه تبعيضي ميان آنان باشد. ارث، قصاص، ديه، حق طلاق، حضانت، قضاوت و شهادت از بحث‌هاي چالش‌برانگيز در زمينه حقوق زن و مرد در اسلام است. كرامت انسان امتيازي است كه از همان بدو تولّد و بدون توجه به دين، فرهنگ، زبان، نژاد، مليّت، مقام، خويشاوندي و قوميّت و... اختصاص مي‌يابد. مبناي كرامت آدم و بني‌آدم بر ديگر خلايق در آيۀ 70 سورۀ إسراء بيان شده است؛ و مطابق آنچه در آيۀ13 سورۀ حجرات بيان شده است، مراتب كرامت ميان انسان‌ها ميزان تقواي آنان معرفي شده است كه برخي اين بحث كرامت را به عنوان كرامت اكتسابي قلمداد كرده‌اند. در اين تحقيق، نگارنده بنا دارد ابتدا تفاوت‌هاي تكويني در جنس زن و مرد را مورد بحث و بررسي قرار دهد، و سپس تفاوت‌هاي ميان احكام فقهي زن و مرد را كه در بحث حدودالله بيان شده است مورد بررسي قرار دهد؛ و در نهايت ارتباط كرامت انسان را در اين تفاوت‌هاي تكويني و تشريعي بررسي كند. به نظر مي‌رسد كه تفاوت‌هاي تكويني و تشريعي ميان زن و مرد بر فزوني و كاستي كرامت انسان تأثيري ندارد، اما آنچه كه ملاك كرامت‌بخشي است‌، ميزان تقواي افراد است، و اين تفاوت‌ها زمينه را براي تربيت بهتر و امتحان انسان‌ها فراهم مي‌كند.