پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده علم كلام از ابتدا تا كنون، سير تحول و تطور بس عظيمي را پشت سر گذاشته است. در هر دوره¬اي از اين علم، شخصيت¬هاي برجسته¬اي عهده¬دار اين گوناگوني و تحول بوده¬اند؛ كه فهم صحيح انديش¬هاي كلامي ايشان، جز در بستر تاريخ امكان¬پذير نيست. بنابراين خوانش تاريخ¬مند انديشه¬هاي كلامي، كمك شاياني در فهم و درك سير تطورات اين انديشه¬ها دارد. بامطالعه در بستر تاريخ، مي¬توان به نقش مؤثر مدرسه¬ي نجف و شخصيت نوانديش و متمايز شهيد صدر پي¬برد. ايشان از شمار برجسته¬ترين تجديدگرايان عرصه انديشه¬هاي اسلامي در قرن گذشته است. شيوه¬هاي نو و شكل جديد ارائه مباحث توسط ايشان، باعث ايجاد زمينه¬اي نو براي گسترش معارف اسلامي و عرضه متناسب آن، با زمان شده است. از جمله ابتكارات استثنايي و خاص ايشان، در عرصه معرفت¬شناسي و رويكرد جديد به مسئله استقراء است كه اين امر، گسترش مرزهاي دانش و تحول در روش¬شناسي را بدنبال داشته است. ايشان در طرح بسياري از مباحث كلامي، از روش استقراء بهره برده كه ثمره الهياتي آن¬را مي¬توان، در اثبات صانع، نبوت خاصه، مهدويت مشاهده كرد. به باور شهيد صدر، علم كلام قديم بلحاظ روشي با روش قرآني ناهمگون است. علت اين امر، گسست باورها از جهان واقع و سير عقل كلامي در تجريد و نظر است. شهيد صدر بنا دارد منظومه اعتقادي شيعه را به بطن زندگي اجتماعي و سياسي ورود دهد و بحث¬هاي كلامي را از جنبه نظري صرف به عرصه عمل كشاند و آن¬ها را در جهت رفع نيازهاي اجتماعي به استخدام گيرد تا چهره¬اي نو و كارآمد از عقايد ديني در پاسخ به پرسش¬ها و شبهات روز، عرضه كند و موجبات پويايي و پايايي هر چه بيشتر اعتقادات را در جهان معاصر فراهم كند .نظريه منطقه الفراغ، نظريه سلطنت و طرح حكومت انسان بر سرنوشت خويش بر اساس نظريه خلافه الله يا خلافت عمومي " كه تعبير ديگري از مردم سالاري ديني است، نمونه¬هايي از اين رويكرد شهيد است. در حقيقت هدف اين پژوهش كه سعي شده است با روشي توصيفي - تحليلي ارائه شود، واكاوي انديشه¬هاي كلامي اين انديشمند ژرف¬انديش و رسيدن به نوع نگاه متفاوت ايشان، در جهت رفع شبهات اعتقادي و يافتن زباني كارآمد در پاسخ به آن¬ها است.