پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بررسي تطبيقي مورد نظر اين پژوهش ، تعيين نقاط اشتراك و افتراق ميان ديدگاههاي علامه طباطبايي در الميزان و سيد قطب در في ظلال ذيل مبحث اعجاز قرآن است كه با هدف توسعه ي مرزهاي دانش تفسير، تقريب مذاهب و ارائه ي بستر مناسبي براي قضاوت و داوري صحيح در مورد تفاسير شيعه و سني فراهم گرديده است. وجوه اشتراك فراواني ميان تفسير في ظلال القرآن و الميزان علامه طباطبايي ذيل مبحث اعجاز قرآن قابل مشاهده است، به طوري كه در بسياري از موارد ، تفسير نهايي دو مفسر از وجوه اعجاز قرآن كاملاً يكسان و يا حداقل هماهنگ و هم سو بوده و تفاوتها عموماً در فضاي گستره ي متفاوتي كه دو مفسر براي اين بحث تعريف نموده اند ، قابل پي گيري مي باشد . از مهم ترين وجوه اشتراك اين دو تفسير در موضوع اعجاز قرآن مي توان به مطلق و عمومي دانستن تحدي طلبي هاي قرآن، معرفي نوع قرآن به عنوان موضوع تحدي طلبي آن، معرفي اعجاز بلاغي قرآن به عنوان اولين و مأنوس ترين وجه اعجاز آن، اثبات هماهنگي و عدم وجود اختلاف در قرآن در دو حيطه ي اسلوب و معنا ، معرفي جامعيت قرآن به عنوان يكي از ابعاد اعجاز علمي قرآن، استناد به اخبارغيبي به عنوان وجهي از اعجاز قرآن و اثبات اعجاز قرآن از طريق شخصيت امي پيامبر، اشاره نمود . اما وجوه افتراق ديدگاههاي دو مفسر كه از نظر كمي تا حدي بيش از اشتراكات تفسيري آنها مي باشد، لزوما عنوان تفاوت به خود مي گيرند نه تناقض. اين تفاوتها كه به نظر مي رسد ريشه در روش تفسيري متفاوت دو مفسر داشته باشد، عبارتند از: مبحث ابتكاري آفرينش هنري در تفسير في ظلال ( محور عمده تفاوت )، تفاوت در روش و شيوه تبيين مطالب، كه علامه با روش عقلي-اجتهادي، زبان علمي و كمك گرفتن از مقدمات منطقي به تبيين اين مباحث پرداخته ولي ابزار بيان سيدقطب غالباً توصيفات ذهني و زبان ادبي مي باشد؛ وسعت طرح مباحث اعجاز قرآن كريم در في ظلال و محدوديت و نظام مند بودن طرح اين موضوعات در الميزان؛ توجه سيدقطب به موضوعاتي چون: شيوه سخن پردازي قرآن ، برنامه رباني منحصر به فرد و اعجاز حركتي قرآن در ذيل بحث اعجاز و در مقابل پاسخگويي به شبهات وارده در اين بحث از سوي علامه و تبيين دقيق معناي معجزه و مباني و قواعدحاكم بر آن از سوي ايشان