پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

تفسير اجتماعي يك رويكرد تفسيري مهم در عصر حاضر است. در نيمه دوم قرن سيزدهم، در مقايسه با پيشرفت غرب جامعه اسلامي با ركود مواجه شد و بين مردم نوعي احساس حقارت و بينيازي به دين ايجاد شد. لذا دانشمندان اصلاح طلب مسلمان با توجه به نياز روز جامعه و انگيزههاي سياسي اجتماعي براي بالا بردن سطح فرهنگ جامعه، شعار بازگشت به قرآن و عقلگرايي در روش و گرايش جامعهنگري به تفسير اجتماعي قرآن پرداختند. البته رويكرد مفسر اجتماعي به عقلگرايي و جامعهنگري از ابتداي پيدايش اين جريان تا به امروز فراز و فرودهايي داشته. شناخت اين شيوه تفسيري و سير تطور و سابقه تاريخي آن و ارزيابي آنچه تحت اين عنوان ارائه ميشود، از مهمترين امور تحقيقاتي در رشته علوم قرآني است. لذا در پي آن هستيم با بررسي گستره و ماهيت، ريشهها و زمينههاي شكلگيري، مباني و پيش فرضهاي اين رويكرد، جريان تفسير اجتماعي را واكاوي كرده و دو بُعد مهم عقلگرايي و جامعهنگري در اين رويكرد را مورد بررسي قرار دهيم. اين جريان تفسيري مانند هر جريان تفسيري ديگر داراي كاركردها و آسيبهايي نيز ميباشد، كه در اين تحقيق آسيبهاي مبنايي كه به علت اشتباه مبنايي مفسر است و آسيبهاي روشي حاصل از عملكرد نوع تفسير مفسر و آسيبهاي غايي كه همان پيامدهاي منفي اين رويكرد تفسيري ميباشد بررسي ميشود. و كاركردها هم بر اساس دو ركن مهم: پيراستن چهره اسلام از نقائص با پاسخگويي به شبهات و اتهامات؛ اثبات توانمندي اسلام با نشان دادن راه شايسته در زندگي از طريق تطبيق آيات قرآن با نيازهاي روز بررسي شده و در پي آن ديگر كاركردها مانند مدلسازي سبك زندگي اسلامي، بيداري اسلامي، رونق تفسير موضوعي، نگاه انتقادي به اسرائيليات، نكوهش تقليد در تفسير و... مورد بررسي قرار ميگيرد.