پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از جنبههاي بلاغت قرآن، مجازگويي است كه گاهي در خروج امر و نهي از معاني حقيقي خود با هدف انطباق با مقتضاي حال رخ ميدهد. پركاربردترين معاني مجازي عبارتاند از: تعجيز، ارشاد، تهديد، تسليت و غيره. مفسرين براي فهم درست پيام آيات قرآن، به اين ابعاد مجازي در سراسر قرآن توجه كردهاند. در نوشتار حاضر، ضمن تحليل كامل معاني مجازي امر و نهي، ابتدا برخي از واژگان امر و نهي جزءهاي يازده، دوازده و بيستويك تا بيستوچهار، كه در معاني مجازي به كار رفتهاند شناسايي شد، سپس بعد از كشف معناي مجازي مدنظر در آنها، از تفاسير مختلف، چگونگي انطباق اين معاني مجازي در آيات محل بحث تبيين گرديد. در اين تحقيق روشن شد كه انشا¬هاي طلبي( امر و نهي) به خاطر قدرت تأثيري كه در انتقال معنا دارند در موارد زيادي، در معناي مجازي به كار رفتهاند؛ هم در سخناني كه از خود خداوند متعال يا فرشتهها نقل ميشود و هم در حكايت سخنان انبيا و انسانهاي عادي. معاني مجازي امر و نهي كه در جزءهاي محل بحث به ¬كار رفته¬اند عبارت¬اند از: تعجيز، ارشاد، تهديد، دعا،، تسلي، تكريم، دوام، عبرت¬آموزي، توبيخ، تحقير، تسخير، مشورت، تخذير، تهييج و نااميد كردن مخاطب. برخي از اين معاني مجازي، بيشتر در يك قالب و سياق استفاده شده¬اند، مثلاً معناي تحدي، بيشتر در قالب دعوت به معارضه با قرآن يا معارضه با معجزه انبيا استفاده شده است. همچنين از اين معاني مذكور، معناي تهديد، نصيحت و ارشاد و تسلي بيشتر استفاده شده است.