پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از اقدامات مهم در زمينه سازماندهي نظام اخلاق اسلامي بررسي انديشه¬هاي اخلاقي دانشمندان اسلامي است.انديشمندان در هر عصري نقشي مهم در شكل گيري نظام اخلاق اسلامي داشته¬اند.ابوحامد محمد بن محمد غزالي يكي از دانشمندان، فيلسوفان، متكلمان و فقيهان در عصر پنجم هجري است. وي شخصيتي بسيار اثرگذار بوده و نظرياتش چه درست و چه نادرست، تحوّل بسياري بر مسلمانان عادي و دانشمندان داشت. در ميان متفكران اسلامي، هيچيك به اندازه غزالي تأليف و تصنيف نكردهاست. مهمترين اثري كه غزالي در اخلاق از خود به جاي گذاشته كتاب احياء علوم الدين و كتاب ميزان العمل است. احياء العلوم غزالي به سبب نوآوري كه غزالي در طرح مباحث داشته در بين انديشمندان اخلاقي داراي اهميت فراواني است. رويكردي كه غزالي به اخلاق دارد رويكردي تلفيقي است، طبق نظر او عقل، نقل و عرفان از هم جدا نبوده و باهم در ارتباطند. غزالي معتقد است كه انسان از دو بعد ظاهر و باطن تشكيل شده، واصالت با بعد دوم است. به اعتقاد وي شناخت نفس موجب شناخت خداوند مي¬شود. غزالي بهترين و كاملترين خيرات را رسيدن به سعادت مي-داند. و معتقد است، انسان هم در دنيا، هم در آخرت مي¬تواند به سعادت برسد¬ ولي سعادت دنيا مقدمه¬اي براي سعادت آخرت است. غزالي نقطه شروع نظريۀ اخلاقي خود را فضايل فلسفي قرار داده وعلاوه برآن به فضايل ديني و صوفيانه نيز مي¬پردازد. نظريۀ اخلاقي غزالي،اخلاق فضيلت است. وي در بحث از فضايل و رذائل، توجه به اصلاح اخلاق دارد. و ¬با توجه به اشعري مسلك بودنش قائل به نظريۀ حسن و قبح شرعي در افعال انسان است. اما با دقت در نوشته¬هاي غزالي در¬مي¬يابيم¬كه اعتقاد غزالي به ناتواني عقل در تشخيص حسن و قبح مربوط به آسيبپذيري عقل از آلودگي¬هاي اخلاقي است. در اين پاياننامه انديشۀ اخلاقي امام محمد غزالي بررسي مي¬شود.