پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مساله اصلي اين پژوهش بررسي تحليلي تاريخ فتوحات ونقش ومواضع امام علي در مساله فتوحات است وبه عبارت ديگردر صدد است كه به اين سوال پاسخ دهدكه امير المومنين چه مواضعي در برابر فتوحات خلفاء داشته است شواهد متعددي وجود دارد كه در دوران 25 ساله حكومت خلفا ء، چون حضرت نمي خواستند با حضور مستقيم خود در فتوحات مهر تاييدي بر سياستهاي خلفاء بزنند لذا هيچ منصب حكومتي را نپذيرفته ودر هيچ جنگي شركت ننموده وفرماندهي هيچ جنگي را بعهده نگرفته اند؛ و از طرفي آمار نظرخواهي ها ومشورت هاي خلفاء با امام علي مي تواند دال بر نيازمند بودن خلفاء به دانش وتجربه امام درحل مسائل ومشكلات امور حكومتي باشد واز طرفي محدود بودن موارد مراجعه ونظرخواهي ها دال بر ارتباط اندك ودور بودن حضرت از امور حكومتي مي باشد. ودرموردحضور امام حسن وامام حسين در برخي از فتوحات از منابع اهل سنت از شركت آن دو امام در فتح طبرستان ودر فتح افريقا گزارش شده است كه علي رغم مشهور بودن اين گزارشات و استنادبرخي از علما شيعه به آن براي اثبات مشروعيت اجمالي فتوحات. ولي در جمع بين اين اخبار ضعفها وتناقضاتي مشاهده مي شود كه نمي تواند تاييد كننده حضور آن دوامام بزرگوار در اين فتوحات باشد؛ و آنچه درباره حضور گروهي از ياران واصحاب نزديك امام كه از ابتدا در كنارحضرت بودند در برخي از فتوحات مي توان گفت. اين است كه حضور آنان نمي تواند بدون اذن امام باشد؛ زيرا اگر حضرت موافق حضور آنان در فتوحات نبود مي توانست آنان را از حضور در فتوحات منع كندو لي با توجه به گستردگي فتوحات وآوازه آيين اسلام در سرزمين هاي فتح شده حضور اصحاب امام كه همگي از اصحاب برجسته وقاريان قرآن بودند مي توانست از حالت غالبي جنگ (خشونت وكشتار) كاسته و زمينه را براي آشنايي مردمان سرزمين هاي فتح شده باواقعيت دين اسلام ومسلمان شدن آنان فراهم گرداند. در اين پژوهش كه به روش كتابخانه اي انجام شده نتايج به دست آمده از منابع تاريخي نشان ميدهد كه امام علي وفرزندان گرامي ايشان در هيچ يك از فتوحات شركت نكرده اند وتنها نقش امام علي دربرخي از فتوحات كه مورد مشورت خلفاء قرار مي گرفته مشاورانه ودر راستاي مصلحت جامعه اسلامي بوده است.