پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

پژوهش فوق، در مورد يكي از قواعد مهم فقهي با عنوان «قاعده فراغ و تجاوز» است. در حوزه تفكر و انديشه اصولي و فقهي، از گذشته دور دانشمندان اسلامي براي گردآوري و تدوين اين قاعده، علي رغم تحمل مشكلات و نبود امكانات تحقيقي و پژوهشي و علمي، همت نموده و آن را به صورت كتابهاي مستقل، در اختيار تشنه گان معارف فقهي قرار دادهاند. چرا كه قاعده فراغ و تجاوز در عرصه كارائي در مسائل فقهي از جايگاه و اهميت ويژه برخوردار ميباشد، براي اينكه عموميت داشته، به گونهاي كه تمام فراخناي ابواب فقه را در بر گرفته و تحت پوشش قرار ميدهد مگر مواردي كه با دليل خاص، از اين قاعده خارج شده باشند، ولي اين پژوهش از جامعيّت بيشتري برخوردار است. بنابراين در اين پژوهش به روش توصيفي، نظرات جامع بزرگان فقه را در مفاد قاعده فراغ و تجاوز (وحدت يا تعدد)، همچنين شمول و گسترهي اين قاعده و عموميت آن در طهارات ثلاث، صلاه، ابواب فقهي، به طور مفصل تبيين و بررسي و مشخص شد اين قاعده، بيشتر بر ملاك اماره منطبق است تا اصل عملي و گسترۀ اين قاعده تمام ابواب فقه را در بر ميگيرد؛ زيرا در بعضي از روايات از واژۀ «كلّ» كه وضع در عام دارد، بكار برده شده است و بعضي ديگر از آنها با توجه به تمام بودن مقدمات حكمت، اطلاقشان ثابت است، مگر در مواردي كه دليل خاصي بر عدم شمول اين قاعده داشته باشيم، مثل عدم جريان اين قاعده در شك در اجزاي طهارات ثلاث بعد از گذشتن از آن جزء و قبل از به اتمام رساندن طهارت است.