پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از شاخه هاي مهم زبانشناسي، علم معناشناسي است كه استفاده از آن به درك عميق و دقيق يك متن كمك ميكند. استفاده از اين علم براي متن عظيم قرآن كريم كه از فصاحت و بلاغت بسيار و سطوح معنايي والايي برخوردار است، لازم مي آيد چرا كه ازاين روش مي توان در شرح آيات و لغات با توجه به بافت و سياق دقيق معنايي قرآن بهره گرفت و گستره ي معنايي واژگان قرآن را در قالب ميدان معناشناختي آشكار ساخت و بدين ترتيب به وسعت و افقهاي معنايي اين كتاب شريف دست يافت. پژوهش حاضر در صدد تبيين جايگاه معنايي واژه ي فتنه در قرآن است براي معناشناسي اين واژه و دستيابي به ميدان معنايي آن لازم است بر اساس سه گام، معناشناسي واژگان، ميدان هاي معناشناسي و مطالعات متني و فرامتني انجام گيرد. بررسي واژگاني فتنه عبارت است از اين كه كلمه فتنه مصدر از ريشه ي فَتَنَ است و به معناي تخليص و جداسازي بخش پنهاني ناسالم چيزي از بخش سالم آن است و در گام دوم به ميدان هاي معناشناسي فتنه در قرآن ميپردازد كه عبارتند از واژهها و عبارتهاي مترادف فتنه يعني ابتلاء، امتحان، تمحيص، اختبار، تبيين، شر، فساد، مصيبت و اختلاف؛ و واژه هاي متضاد عبارتند از تَرك، وَذَرَ، توكل، اسلام، تقوا، نعمت، خير و صلاح. واژه هاي مرتبط از لحاظ فعاليت عبارتند از زيغ، كفر، تقوا، نفاق، القائات شيطاني، برتري طلبي، فقر، جهاد. واژههاي مرتبط از لحاظ انفعال عبارتند از حفظ دين، شناخت راه مستقيم، عذاب دنيوي و عذاب اخروي؛ كه گستردگي ميدان معناشناسي فتنه در قرآن، چگونگي ارتباط آيات در اين ميدان دنبال مي كند؛ و همچنين در گام سوم به مطالعات متني و فرامتني فتنه، واژه هاي كليدي و كانوني و تعريف نسبي مي پردازد؛ كه بر اين اساس تعريف فتنه از ديدگاه معناشناسانه عبارت است از مجموعهي حوادثي كه در نتيجهي كفر ذاتي، به عذاب منجر ميشود؛ كه تعريف نسبي فتنه نيز به همان معناي معناشناسانه برميگردد؛ و در مطالعات فرامتني واژهي فتنه در نهج البلاغه همان معناي اساسي آن در قرآن است.