پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: از آن جا كه معاصي كبيره و صغيره از مسائلي است كه در سرنوشت انسان نقش بسزايي دارد و از مباحث مهم و بحثبرانگيز كلامي است كه مورد اختلاف بين مذاهب كلامي قرارگرفته است، تحقيق حاضر بر آن است به ابعاد گناهان كبيره و صغيره، به روش كتابخآنهاي و توصيفي و تحليلي و بهصورت جامع، ابتدا از منظر قرآن و روايات و سپس به بررسي نظرات متكلمين مذاهب اسلامي در اين باب بپردازد. در مورد تقسيم گناهان به صغيره و كبيره دو ديدگاه وجود دارد كه استدلال قائلين به تقسيم با استناد به آيات و روايات، دليلي عقلي، اجماع و شهرت نسبت به استدلال منكرين به تقسيم پذيرفته شده است. قرآن و روايات ملاك تمييز كبائر از صغائر را وعده به آتش يا عذاب، تصريح بر كبيره بودن گناه و اشدّ يا اكبر بودن گناه نسبت به كبائر مسلّمه دانستهاند. امّا مذاهب اسلامي در اين باب دچار اختلاف شده بعضي يك ملاك و بعضي چند ملاك را مدّ نظر قرار دادهاند. تعداد گناهان كبيره در قرآن كريم بهصورت مبهم و اجمال بيان شده است و رواياتي كه از معصومين در اين باب وارد شده است مختلف است كه جمع بين روايات اين است كه هدف معصوم از بيان عدد، يا در مقام بيان اكبر كبائر و يا در مقام مثال بوده است. مذاهب كلامي نيز ازآنجهت كه در ملاك تمييز كبائر از صغائر اختلاف نظر دارند درنتيجه در باب تعداد كبائر نيز اختلاف نظر دارند. بيان حكم و جايگاه مرتكب كبيره به شناخت ماهيت و لوازم آن بستگي دارد . قرآن و روايات ايمان را تصديق قلبي دانسته و عمل را از لوازم آن ميدانند كه با اين تعريف مرتكب كبيره را مؤمن معرفي ميكنند. اختلاف اساسي كه مذاهب كلامي در بين ابعاد گناهان كبيره دارند، بر سر اين مسئله هست و با تعاريف مختلفي كه آنها از ماهيت ايمان دارند خوارج، مرتكب كبيره را كافر و مخلّد در آتش، مرجئه وي را مؤمن، معتزله او را منزله بين المنزلتين(بين كفر و ايمان) و اشاعره و شيعه با استناد به آيات و روايات مرتكب كبيره را مؤمن فاسق و در صورت عدم شمول رحمت الهي و شفاعت شافعان نسبت به او، منقطع از عذاب ميدانند. واژگان كليدي: معاصي، كبيره، صغيره، خوارج، مرجئه، مذاهب كلامي