پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

رابطه اختيار با اصل عليت از مباحث مهم فلسفي است كه ديدگاه‌ هاي مختلفي وجود دارد. مطابق اصل ضرورت علي و معلولي، با تحقق اراده كه جزء اخير علت تامه است، افعال آدمي ضرورت مي‌يابد و در اين صورت نمي‌توان ملتزم شد كه با فرض تحقق اراده، فعل محقق نمي‌شود يا نفس انساني در گزينش فعل، نيازمند مرجح نيست. به تعبير فلسفي هر پديده امكاني مادامي كه به حد وجوب نرسيده است به مرحله وجود وهستي نخواهد رسيد. امام خميني (ره) اصل عليت را، اصل برهاني مي‌داند كه با اختيار تعارض ندارد؛ و شهيد مطهري نيز در آثار گوناگون خود به تبيين سازگاري عليت و آزادي پرداخته و معتقد است كه بنيان اختيار بر اصل عليت است به طوري كه در صورت نقض عليت در افعال آدمي، اختيار انسان نيز مورد ترديد قرار خواهد گرفت. علامه محمدتقي جعفري ملاك اختياري بودن فعل آدمي را «طلب و سلطنت» نفس ذكر مي‌كند اما به جاي آن دو از عنوان «شخصيت ثابت» و «من» استفاده مي‌كند. وي معتقد است كه جريان عليت در طبيعت و افعال انساني را بايد از يكديگر تفكيك كرد. تحقيق حاضر از نوع توصيفي تحليلي و به روش كتابخانه‌اي گردآوري شده است. كليد واژه: علت و معلول، ضرورت علي، اختيار، اراده.