پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده: يكي از مهم‏ترين موضوعاتي كه در آيات، روايات و روانشناسي بسيار مورد توجه قرار گرفته، «بازي» است. گرچه بازي كردن در هر سنّي امكان پذير است. اما اين فعاليت در دوران كودكي يك فرصت طلايي هم براي كودك در جهت رشد در ابعاد گوناگون و هم براي والدين و متصديّان امر تربيت در راستاي انتقال و آموزش مفاهيم ضروري و مورد نياز كودك و كشف مشكلات وي و يافتن راه‏حل است، بر طبق گزارش آيات قرآن، بازي كردن به‏ويژه در طبيعت و گردش در آن، نه تنها مي‏تواند موجب فراهم آوردن فضايي لذت‏بخش و اوقاتي خوش براي كودك باشد، بلكه در روح و روان وي تأثير گذاشته و موجب انگيزش «تفكر» در كودك مي‏گردد. وقتي قوه‏ي تفكر و خردورزي فعال گرديد، روحيه توحيدي در كودك پديدار مي‏گردد و همين مسأله زمينه‏ي اطاعت و فرمان‏پذيري و دوري از لجبازي و مخالفت را مهيا مي‏كند. در روايات اسلامي، به اصول برخورد با كودك مانند تربيت درست ديني و برخورد محترمانه تأكيد فراوان شده و از سويي به والدين توصيه شده كه مانع بازي كودك نگشته و حتي خود نيز در بازي وارد شوند. داشتن نظارت بر بازي، كنترل كودك و برنامه‏ريزي لازم از مباني مهم بازي كودك است. در لابه‏لاي روايات اسلامي، به انواع گوناگوني از بازي‏ها و ورزش‏ها مانند تيراندازي، اسب سواري، تكميل نيم بيت اشعار، استاد و شاگرد بازي مي‏توان دست يافت كه هريك با ويژگي‏هاي خود مي‏توانند موجب تخليه و آزاد شدن انرژي‏هاي متراكم در كودك شده و تا حدود قابل توجهي زمينه‏ي آرامش روحي را در وي ايجاد كنند. هم‏چنين بازي مي‏تواند به كودك در كسب مهارت‏ها و افزايش اعتماد به نفس، كمك كرده و مانع بروز عصبانيت در وي گردد. نكته جالب توجه در اين ميان، تأثيرات مختلفي است كه بازي در كودك برجاي مي‏گذارد. اما جالب‏تر آن است كه ثمره‏ي مشترك تمام اين آثار، ايجاد روحيه‏ي فرمان‏پذيري در كودك است. حتي جستجو و مطالعه در نظريات متعدد روانشناسي اعم از كلاسيك يا معاصر نيز نشان مي‏دهد كه روانشناسان نيز به همان نتيجه‏اي دست يافته‏اند كه پانزده قرن پيش دستورالعمل آن در قرآن و روايات منعكس شده است. نظريات روانشناسي نيز تائيد مي‏كند كه يكي از اساسي‏ترين تأثيرات بازي، ايجاد روحيه‏ي فرمان‏پذيري در كودك و از بين رفتن لجبازي است.