پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده بحث در مورد حقيقت و هستي عالم ذر همواره در ميان انديشمندان مسلمان مورد بحث و اختلاف بوده است كه گروهي از جمله برخي ار فلاسفه، متكلمان و مفسران را به انكار و يا ترديد در آن و گروهي ديگر را به اعتقاد به آن سوق داده است تاكنون انديشمندان، ديدگاه‌هاي متفاوتي درباره‌ي عالم ذر را ارايه كرده‌اند. از ديدگاه ملاصدرا و علامه طباطبايي انسان‌ها باوجود جمعي و بسيط در موطن ميثاق حاضر شدند و اقرار و اعتراف به ربوبيت خداوند كرده‌اند، اما موطن ميثاق از ديدگاه ملاصدرا، عالم علم الهي است ولي علامه طباطبايي عالم ملكوت يا همان مثال نزولي را به عنوان موطن ميثاق معرفي مي‌كند، از ديدگاه ملاصدرا، وجود جمعي و منبسط همان هويات عقلي است اما از نگاه علامه، وجه ملكوتي و الهي است كه هم سنخ با موطن ميثاق است. نظريه سوم، نظريه شيخ طبرسي است، از منظر شيخ طبرسي، آيه‌ي ميثاق حمل بر تمثيل مي‌شود بدين‌صورت كه گويي خداوند، بر ربوبيت خود گواه گرفته و آنان زبان به اقرار و اعتراف گشودند، گرچه حقيقتاً شهادت و اعترافي نبوده است. از ديدگاه ملاصدرا و علامه طباطبايي تضادي بين آموزه‌‌ي عالم ذر و نظريه جسمانيه‌الحدوث بودن نفس وجود ندارد و شبهات مطرح‌شده درباره‌ي عالم ذر منتفي است. كليدواژگان: عالم، ارواح، اشباح، فطرت، ذر